К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

7.5-расм. Инсон капиталига инвестициялар турлари 
 
Ўзбекистонда рақамли иқтисодиётни ривожлантиришдаги иқтисодий 
кўрсаткичларга асосан, ялпи миллий маҳсулотдаги ахборот технологиялари 
соҳасининг улуши бугунги кунда қониқарли кўрсаткичга эга бўлмаса ҳам бу 
борада катта миқёсдаги юқори марра сари амалий ишлар олиб 
борилаётганлигини кўришимиз мумкин. 
Инновацион иқтисодиётга Ахборот коммуникация технологиялари-
нинг кириб бориши жамиятнинг рақамлашувига олиб келади. Инсон 
капиталининг барча кўрсаткичларида Ахборот коммуникация технология-
ларининг (АКТ) ривожланиши натижасида илмий тадқиқотларда иштирок 
этувчиларнинг улуши энг кўп бўлади, ушбу улуш юқори технологиялар 
ечимларининг жойларда тарқалганлигининг муҳим омили бўлиб чиқмоқда. 
БМТ малумотларига кўра, дунё аҳолисининг 33 % дан ортиқ қисми 
яширин очлик – яъни қуйидаги микроэлементлар: кальций, магний, темир, 
йод етишмаслиги туфайли интеллектуал ривожланиш бўлмаслигидан азият 
чекмоқда. Бунинг натижасида билим олишга қобилият пастлик ва ўз касбида 
тегишлича ютуқларга эга бўлмайди. Бунинг учун истеъмол саватчасидаги 
Инсон капиталига инвестициялар турлари
Таълимга 
инвестициялар 
Соғлиқни 
сақлашга 
инвестициялар 
Меҳнат мобиллигига 
инвестициялар 
У
мум
ий
в
а махсу
с 
таъ
ли
мга
Р
ас
ми
й в
а нора
сми
й т
аъ
лим
га
И
ш ж
ойи
да тайёр
гар
ликк
а 
К
ас
алл
ик
лар
профи
лак
ти
кас
и 
Т
иббий
хиз
мат
к
ўрса
ти
ш
Ме
ҳнат в
а ту
рмуш 
ша
рои
тлари
Моб
илли
кк
а ха
раж
атлар
А
хборот из
ла
шг
а х
ара
ж
ат
лар

---

254 
маҳсулотлар сифатини яхшилаш орқали ҳозирги кунда кичик аҳоли яъни 
ёшларда бартараф этиши лозим. 
Давлат ҳам таълим ва соғлиқни сақлаш тизими сифатини оширига 
харажат қилиши натижасида ўз миллий инсон капиталини бойитади, бу эса 
мамлакат иқтисодиётининг барқарор ўсиши ва жаҳон бозоридаги 
рақобатбардошлигини оширишнинг асосий омилидир.
АҚШда олимлар томонидан амалга оширилган тадқиқотлар (3100 
тадан кўпроқ иш жойлари таҳлил қилиб чиқилган) ходимларнинг таълим 
даражаси 10,0 % га ортиши жамланма меҳнат унумдорлиги 8,6 % га 
ўсишини кўрсатган. Таққослаш учун асосий фондлар шу даражага 
кўпайтирилганда меҳнат унумдорлиги атиги 3,4 % га ортиши 
аниқланганлигини келтириш мумкин. Бошқача қилиб айтганда, инсон 
капиталига инвестициялардан олинадиган фойда техникага капитал 
қуйилмалардан олинадиган фойдадан уч баробар юқоридир
1
. 
Буни Жаҳон банки маълумотлари ҳам тасдиқлайди. Ҳозирги вақтда 
дунёдаги умумий бойликнинг учдан икки қисми – 66 % ни инсон капитали 
(365 трлн. АҚШ доллари) инсон капитали ташкил этади. Ўзбекистон 
иқтисодиёти ривожланган мамлакатларда ушбу нисбат янада юқорироқдир 
(7.1–жадвал).