К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Нобель мукофоти лауреати Амартия Сен
улкан ҳисса қўшган.
Амартия Сен томонидан 1989 йилда эълон қилинган 
“Ривожлан-
тириш эркинлик сифатида” 
китобида тараққиёт жараёни фақат моддий ва 
иқтисодий фаровонлик жиҳатидан эмас, балки инсон имкониятларини 

---

182 
кенгайтириш жараёни сифатида таҳлил этилган. Унинг нуқтаи назарига 
кўра, жамиятдаги турмуш даражасини даромадларнинг ўртача даражасига 
қараб эмас, балки одамларнинг ўзлари муносиб деб ҳисоблаган ҳаёт 
кечиришлари учун мавжуд имкониятлари бўйича баҳолаш лозим. 
Ҳиндистонлик иқтисодчи олим ижтимоий ривожланишнинг мақсади ишлаб 
чиқаришни чексиз кўпайтириш эмас, балки одамларнинг кўпроқ иш 
бажариш, билим эгаллаш, узоқ умр кўриш, касалликлардан ҳоли бўлиш ва 
ҳоказолар учун имкониятлар яратишдан иборат бўлиши зарурлигини 
уқтирган. 
А.Сеннинг 
концепцияси 
асосида 
Бирлашган 
Миллатлар 
Ташкилотининг Ривожланиш дастури (ПРООН) томонидан инсонни 
ривожлантиришга концептуал ёндашиш ишлаб чиқилди ва биринчи марта 
1990 йилда Инсонни ривожлантириш тўғрисида глобал маъруза эълон 
қилинди. 
Мазкур концепция инсонни ривожлантиришга икки тарафлама 
ёндашишни назарда тутади: 
биринчидан,
инсоннинг имкониятларини унинг саломатлигини 
мустаҳкамлаш, билим олиши, касб кўникмаларини такомиллаштириш 
ҳисобига кенгайтириш; 
иккинчидан,
инсон эгаллаган қобилиятларини ишлаб чиқариш 
мақсадлари, маданий, сиёсий фаолият, дам олиши учун ишлатиш.
Яъни бу концепцияда инсонни ривожлантириш фақат ресурсларни 
ишлаб чиқариш фаолияти ва моддий бойликларни кўпайтириш мақсадлари 
учун шакллантириш билан чегараланиб қолмайди. 
БМТ Ривожланиш дастурининг таърифича: 
инсонни ривожланти-
риш
– кенгроқ танлаш имкониятини яратиш орқали одамларни моддий 
неъматлар билан яхшироқ таъминлаш жараёнидир. Бундай танлов чексиз 
бўлиши ва вақт ўтиши билан ўзгариши принципиал ахамиятга эгадир. Бироқ 
ривожланишнинг барча даражаларида узоқ ва соғлом ҳаёт кечириш, билим 
эгаллаш ва муносиб турмуш кечириш учун зарур бўлган ресурслардан 
Амартия Сен (инглизча: Amartya Sen; 1933 йилда 
туғилган) — ҳиндистонлик иқтисодчи, 1998 йилда 
“фаровонлик иқтисодий назариясига қўшган ҳиссаси 
учун” иқтисодиёт бўйича Нобель мукофотининг 
лауреати. 
Асосий асари: 
 Сен А.К. Развитие как свобода — М.:Новое 
издательство, 2004. - 432 с. 

---

183 
фойдаланиш имкониятлари инсонни ривожлантиришнинг асосий 
мохиятидир. Агар инсонда бундай асосий танлов бўлмаса, у бошқа 
имкониятлардан ҳам фойдалана олмайди.