К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

5.5-расм. Меҳнат ресурсларини шакллантиришнинг
босқичлари 
Меҳнат ресурсларини шакллантириш мактабдан бошланади, бу ўрта 
махсус таълим муассасалари ва олий ўқув юртларида, иш жойида 
амалиётни ўташ, малака ошириш курсларида давом этади. 
Ана шу босқич, шунингдек қуйидагиларни ҳам қамраб олади:
• ходимларда меҳнат фаолиятини амалга оширишга қодир бўлган 
жисмоний ва ақлий салоҳиятларни тиклаш; 
• ишлаб чиқаришни тарк этаётганлар (пенсияга чиқаётганлар) ўрнига, 
шунингдек янги ташкил этилаётган иш жойларига янги ходимларни ёллаш; 
• иш билан банд ва янги ёлланган ходимларнинг қайта тайёрлаш ва 
малакасини ошириш. 
Меҳнат ресурсларини шакллантириш турлича амалга оширилиши 
мумкин (5.2-жадвал).

Экстенсив усул
меҳнат фаолиятини амалга оширишга қодир 
ходимларнинг сони улар қобилияти ўзгармаган ҳолда ортишини 
англатади. Интенсив усул эса бевосита ходимларнинг салоҳиятини таълим 
ва касбий тайёргарлик орқали оширишни назарда тутади. Иш кучининг 
кенгайтирилган тарзда такрор ҳосил қилиш ишлаб чиқариш ҳажми, 
маҳсулот ва хизматлар сифатига жиддий равишда ижобий таъсир 
кўрсатади. 
Интенсив усул
эса бевосита ходимларнинг потенциалини таълим ва 
касбий тайёргарлик орқали оширишни назарда тутади. Иш кучининг 
кенгайтирилган тарзда такрор ҳосил қилиш ишлаб чиқариш ҳажми, 
маҳсулот ва хизматлар сифатига жиддий равишда ижобий таъсир 
кўрсатади. 
Меҳнат ресурсларининг
тақсимланиши
ва 
айрибошланиши
, 
одатда, ижтимоий шериклар – ёлланма ходимлар, иш берувччилар ва 
давлатнинг иштирокида меҳнат бозорида ҳамда бевосита корхонада (бу 
ходимни ёллаш, иш жойини алмаштириш, ишдан бўшатиш, иш кучининг 
унинг қиймати бўйича айрибошлаш ва ҳоказолар) содир бўлади. 
1. Меҳнат 
ресурсларини 
шакллантириш 
кучини 
шакллантириш 
2. Меҳнат 
ресурсларини 
тақсимлаш 
3. Меҳнат 
ресурсларини 
айрибошлаш
4. Меҳнат 
ресурсларидан 
фойдаланиш 

---

179