К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Тор маънода меҳнат ресурсларининг таклифи
– 
иш билан банд бўлмаган ва меҳнат қилишни хоҳлаётган меҳнатга 
лаёқатли ёшдагиларнинг сонидир. 
Кенг маънода эса
– бу меҳнатга 
лаёқатли ёшдаги ҳамма аҳолини, яъни жамиятнинг меҳнат ресурсларини 
қамраб олади. 
Меҳнат бозорида меҳнат ресурсларининг 
таклифи
га қуйидагилар
таъсир кўрсатади: 
–
демографик вазият; 
–
меҳнатнинг хусусияти ва мазмуни; 
–
меҳнат ресурслари бўшатилишининг интенсивлиги; 
–
кадрларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш тизимининг самарали амал 
этиши; 
–
меҳнатга ҳақ тўлаш тизими; 
–
капитал, товарлар ва хизматлар бозорининг конъюнктураси ва 
бошқалар. 
Меҳнат бозорида меҳнат ресурсларининг таклифи ва унга талаб 
ўртасидаги нисбат меҳнат бозорининг конъюнктураси ҳисобланади. 
Меҳнат бозоридаги 
конъюнктура
нинг уч тури фарқланади: 
1.
мувозанатли конъюнктура – меҳнат ресурсларига талаб ва 
таклифнинг мутаносиблиги; 
2.
меҳнат тақчиллиги конъюнктураси – меҳнат ресурсларига 
талабнинг уларнинг таклифидан ортиқлиги; 
3.
меҳнатнинг ортиқчалиги конъюнктураси – меҳнат ресурсларига 
таклифнинг уларга талабидан ортиқлигидир. 
Ҳар бир ходим меҳнат бозорида уч нарсани: иш вақти, иш сифати 
ва унинг интенсивлигини таклиф этади. Уларнинг жамланмаси меҳнат 
бозорид меҳнат ресурсларининг шахсий таклифини ташкил этади. 
Ходимларнинг иш вақти таклифи фойдалилик назариясига 
асосланади. Ушбу назария Австрия мактабининг энг машҳур 
вакилларидан бири Бём-Баверк Ойген томонидан ишлаб чиқилган. 
Ойген фон Бём-Баверк (немисча: Eugen Böhm Ritter von 
Bawerk; 1851-1914 – австриялик машҳур иқтисодчи 
олим ва давлат арбоби.
Асосий асари:
Бём-Баверк Ойген. Основы теории ценности 
хозяйственных благ. - М.: Эксмо, 2009. - 912 с. 

---

158 
У фойдалилик харидор товарни истеъмол қилишдан оладиган 
қониқиш эканлигини, умумий, ўртача ва энг кўп фойдалиликни фарқлаш 
кераклигини кўрсатган. Бунда умумий фойдалилик – харид қилинган 
қандайдир товар ёки хизматдан фойдаланишдан олинган қониқиш, 
ўртача фойдалилик – умумий қониқишнинг истеъмол қилинган товарлар 
бирлигига нисбати, энг кўп фойдалилик эса –қўшимча олинган товардан 
олинган қониқишнинг умумий фойдалилик билан жамланмасидир. 
Австралиялик иқтисодчи олим Бём-Баверк амалга оширшан 
тадқиқотлари натижасида қайсидир бир неъматнинг бирор бўлагини 
изчил равишда истеъмол қилиш жараёнида унинг фойдалилиги
истеъмолчи учун камайиб боришини аниқлаган.