К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси



Download 7,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/415
Sana08.04.2022
Hajmi7,94 Mb.
#538063
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   415
Bog'liq
Mehnat iqtisodiyoti

меҳнат бозори
 деб аталади.
Мана шундай йирик тасвирни тушуниб олиш учун жуда муҳим деб 
ҳисоблаганлигимиз туфайли, меҳнат бозори ҳақидаги умумий 
тушунчалар ва меҳнат бозорининг моҳиятини қандай ишлашини билиб 
олишимиз зарур. Бутун бозор миқёсида талаб ва таклиф қандай қилиб 
кесишишини кўрганимиздан сўнг, биз ҳар бир томондаги индивидуал 
қарорларни батафсил муҳокама қилиб олишимиз зарур бўлади. 
Ҳар қандай бозорда сотувчи ва харидорлар бўлади, меҳнат бозори 
эса бундан мустасно эмас: бунда харидорлар – иш берувчилар, 
сотувчилар эса ишчилардир. Бу иштирокчиларнинг баъзилари 
белгиланган вақтда меҳнат бозорида актив иштирок этмаётган бўлиши 
мумкин, аммо ихтиёрий олинган ҳар бир кунда кўплаб корхона ва 
ташкилотлар меҳнат бозорида ўзларига маъқул вариантдаги ишчи ва 
ходимларни қидириб юришади. Докторлар ва механик инженерлар 
ҳолатидаги каби, харидорлар ва сотувчилар бутун халқ орасида бир-
бирини қидириб юрса, биз бу бозорни миллий меҳнат бозори деб атаймиз. 
Агар харидорлар ва сотувчилар ўзларининг қидириш ҳудудини фақатгина 
маҳаллий ҳудуд билан чекласа, бу маҳаллий меҳнат бозори деб аталади. 
Биз таҳлил қилаётган барча меҳнат бозорлари тармоқларининг тури, 
географияси, трансакция қоидалари ва иш турига кўра жуда чалкашган 
бўлади. Биз тасаввурни соддалаштириш учун уларнинг барчасини бир 
меҳнат бозорида деб тасаввур қиламиз.
Агар компания ичида иш билан бандлик муносабатлари учун 
алоҳида қоидалар белгиланган бўлса, бунда ички меҳнат бозори 
шаклланган ҳисобланади. 


81 
Ҳар қандай меҳнат бозорнинг категориясидаги ишчиларнинг 
хусусияти ва уларнинг сони мунтазам равишда ўзгариб туради. Айни бир 
пайтда бир категориядан бошқасига ўтувчи ишчилар миқдори хам жуда 
кўп бўлади. Меҳнат бозорида 4 та асосий оқим бўлиши мумкин: 
1.
Иш билан банд ишчилар ўзлари ишлаётган ишни ташлаб кетиб 
ёки ундан ҳайдалиб ишсизларга айланишади (яъни мажбурий тарзда 
вақтинча ёки буткул ишдан ҳайдалади). 
2.
Ишсизлар эса янгидан ишга жойлашиб, яна иш билан бандликка 
эришадилар. 
3.
Ишчи кучи таркибига кирган ишчилар эса ишсиз ёки иш билан 
банд эканликларидан қатъий назар, пенсияга чиқиш ёки шунчаки 
ишлашни хоҳламаганликлари туфайли ишлаб чиқаришда иш билан 
бўлган ходимлар тоифасини тарк этиши мумкин. 
4.
Ҳеч қачон илгари ишламаган ишчилар ўзларига иш топиш ёки 
уни қидириш орқали яна меҳнат бозорига киришлари мумкин бўлмайди. 
Аҳолининг ишсиз қатламининг жами ишчи кучига нисбати 
аҳолининг ишсизлик даражасини аниқлашда ёрдам беради. Гарчи бу 
даражада бир қанча ноаниқликлар бўлса ҳам, бу меҳнат бозоридаги 
ҳолатни ўрганиш учун энг универсал кўрсатгич ҳисобланади. Агар 
ишсизлик даражаси 7 фоиз ёки ундан ҳам юқорилаб кетса,бу меҳнат 
бозорининг эркин эканлигидан далолат беради: бунда ишчилар учун иш 
топиш қийинроқ, иш берувчилар учун эса ишчиларни ишдан бўшатиш ва 
янгисини олиш осонроқ бўлиб қолади. Аммо меҳнат бозорининг эркин 
эканлиги барча соҳаларда иш топиш қийин эканлигидан далолат 
бермайди. Баъзи ҳолларда ишсизлик даражаси юқори бўлса ҳам, баъзи 
турдаги ишчилар учун талаб таклифдан ошиқ бўлиши мумкин. 
Сўнгги ярим аср давомида, баъзи турлардаги иш турларига талаб 
ошган бўлса, баъзиларига талаб қисқарди. Ишчилар ва иш берувчилар эса 
меҳнат бозоридаги мана шундай ўзгаришларга мунтазам равишда 
мослашиб боришлари керак бўлади. 
Иқтисодиётда 

Download 7,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   415




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish