К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

мажбурий пенсия суғуртаси тизими.
3. 
Шахсий кўнгилли пенсия суғуртаси тизими. 
Ушбу моделларни қўллаш давлат пенсия тизимининг икки асосий 
функцияси: даромадларни қайта тақсимлаш ва пенсия тўлашга маблағларни 
жамғариш мақсадлари учун хизмат қилади. 
Давлат томонидан барча пенсионерлар учун улар ҳар бирининг ушбу 
тизимга шахсий ҳиссасидан қатъи назар базавий пенсиясини таъминлаш 
ушбу тизимнинг биринчи таянч қисми ҳисобланади. Ушбу дастурни 
молиялаштиришнинг манбаси солиқлардир. Ушбу солиқларнинг турлари ҳар 
бир муайян давлатнинг қонунчилик асосларига боғлиқдир. 
Ушбу тизимнинг иккинчи таркибий асоси иқтисодий фаол аҳолининг 
мажбурий пенсия суғуртаси тизимида иштирок этишини назарда тутади. 
Пенсия учун маблағларни мажбурий жамғариш кўпчилик ёлланма 
ходимларнинг ўз пенсия таъминоти учун етарлича маблағ тўплай олмаслиги 
билан изоҳланади. 
Давлат пенсия тизимининг учинчи таркибий қисми айрим ҳолатларда 
юқоридаги иккинчи таркибий қисм ўрнига қўлланилади. У ходимларни ўз 
пенсияси уяун иҳтиёрий равишда шахсий даромадларидан маблағ 
жамғаришга рағбатлантишга даъват этилган. 
Ҳозирги вақтда кўпгина мамлакатларда демографик муаммолар 
(аҳолининг қариши) муносабати билан давлатнинг пенсия сиёсати қайта 
кўриб чиқилмоқда. Европа Иттифоқига аъзо мамлакатларида қарилик 

---

527 
пенсиясига чиқишнинг ўртача ёши 65 ёшдир. 2010 йилда Европа Иттифоқи 
Комиссияси пенсияга чиқиш ёшини 70 ёш деб белгилаш тавсиясини берган. 
 
17.4-жадвал 
Жаҳон мамлакатларида пенсия таъминоти моделлари
1
 
 
Мамлакат 
Пенсия таъминоти моделлари 
Пенсияга 
чиқиш 
ёши 
Пенсия суғуртаси 
бадаллари 
Германия 
Биринчи даража: пенсия 
таъминотининг мажбурий тизими 
Иккинчи даража: қарилик бўйича 
корхоналар томонидан кўнгилли 
таъминот 
Учинчи даража: иҳтиёрий хусусий 
пенсия таъминоти 
Аёллар –
60 ёш 
Эркаклар – 
67 ёш 
20,3 % 
Ёлланма ходим ва иш 
берувчи томонидан 
тенг миқдорда 
АҚШ 
Биринчи даража: тақсимотли 
пенсия тизими 
Иккинчи даража: жамғарма пенсия 
тизим 
Аёллар – 
67 ёш 
Эркаклар – 
67 ёш 
10,7 % 
Ёлланма ходим ва иш 
берувчи томонидан 
тенг миқдорда 
Швеция 
Биринчи даража: шартли-
жамғарма 
Иккинчи даража: шахсий-
жамғарма 
Учинчи даража: иҳтиёрий хусусий 
Аёллар –
65 ёш 
Эркаклар – 
65 ёш 
Биринчи даража: 16 % 
фуқароларнинг барча 
даромадларидан 
Иккинчи даража: иш 
ҳақидан 2,5 % 
Учинчи даража: иш 
ҳақидан 10 % 
Польша 
Биринчи даража: мажбурий-
умумий тизим 
Иккинчи даража: мажбурий-
жамғарма тизим 
Учинчи даража: иҳтиёрий нодавлат 
пенсия тизими 
Аёллар – 
60 ёш 
Эркаклар – 
65 ёш 
19,5 %
(12 % ва 7,5 %
1– ва 2–даражалар 
учун)