К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

5.5.
 
А
ҲОЛИ ВА МЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИНИНГ 
ТАРКИБИ
 
Аҳоли
– Ер юзида ёки унинг муайян худуди, қитъа, мамлакат, туман, 
шаҳарда истиқомат қилувчи одамлар мажмуидир. Бундан аҳолининг икки 
асосий: миқдори (яъни у инсонлар жамланмаси эканлиги) ҳамда худудий 
(аҳолининг муайян худуда яшаши) белгиси аён бўлади. 
Аҳоли сони, худудий жойлашиши ва таркиби, шаклланишининг 
хусусиятлари, ижтимоий-иқтисодий, табиий хусусиятлари, миграция 
жараёнларини ўрганадиган фан – 
демография
дир. Шунинг учун 
демографиянинг тадқиқот 
объекти 
аҳоли ҳисобланади. Демографиянинг 
предмети эса аҳоли шаклланишининг қонуниятлари, яъни туғилиш ва ўлим 
жараёнларида авлодлар алмашиши орқали уларнинг сони ва таркиби 
муттасил янгиланиб борилиши жараёнидир. 
Демографияда
миқдор
– аҳоли сони, 
жойлашиши
– муайян вақтда 
уларнинг макондаги тақсимоти, 
таркиби
– аҳолининг жинси ва ёшига кўра 
тақсимланиши, миқдорининг 
ўзгариши
– умуман аҳоли ёки унинг таркибий 
қисми сонининг ўсиши ёки камайишидир.
 
Аҳолининг таркиби 
– бу аҳолининг муайян бир аломатларга кўра 
тақсимланишидир. Аҳоли таркибини қуйидаги ўзгарувчилар тоифасига 
асосланиб белгиланади: 
• аксрипитив (қўшимча қилинган) тавсифлар
(туғилганда ҳисобга 
олинувчи): жинс, ёш, ирқий мансублик, этник мансублик ва баъзи 
бошқалар; 
• ижтимоий тавсифлар:
никоҳ мақоми (никоҳ ҳолати), савдохонлик 
ва таълим, мактабда ўқитилиши (болалар ва ўсмирлар учун), қайси 
мамлакатда туғилгани, она тили, фуқаролик ҳолати, диний мансублик ва 
ҳоказолар; 
• иқтисодий тавсифлар:
даромад манбаи, иш билан бандлик мақоми, 
касби, тармоқ ва ҳоказолар;