K kriptagrafiya tarixi va rivojlanishi

AXBOROTNI HIMOYALASHDA KRIPTOGRAFIK VOSITALAR  TAHLILI

• Kriptografiya ma’lumotlarni himoya qilishning eng ishonchli usullaridan biri  hisoblanadi, chunki u ma’lumotni o’zi himoya qiladi va unga kirish huquqini bermaydi. Kriptografik tarzda konvertatsiya qilingan ma’lumot maxfiylikni saqlab, himoya darajasini oshiradi. 

Simmetrik kriptotizimlar

• Simmetrik kriptotizimlarda bir xil kalit shifrlash va shifrni ochish uchun ishlatiladi. (Shifrlash transformatsion jarayondir: asl matn, uni ochiq matn deb ham ataladi, shifrlangan matn bilan almashtiriladi, shifrni ochish shifrlashning teskari jarayonidir. Kalit asosida shifrlangan matn asl nusxaga aylanadi

Ochiq kalitli kriptotizimlar

Ochiq kalit tizimlari bir-biri bilan matematik bog'liq bo'lgan ikkita ochiq va shaxsiy kalitlardan foydalanadi. Axborot hamma uchun mavjud bo'lgan ochiq kalit yordamida shifrlanadi va faqat xabarni qabul qiluvchiga ma'lum bo'lgan shaxsiy kalit yordamida shifrlanadi.(Kalit matnlarni silliq shifrlash va shifrini ochish uchun zarur bo'lgan ma'lumotdir

Asimmetrik shifrlash

• Bitta emas, ikkita kalit ishlatiladi. Kompaniya mijoz bilan ishlash uchun ikkita kalit yaratadi: biri - ochiq (ommaviy) kalit va boshqa yopiq (maxfiy) kalit. Aslida, bu bir-biriga bog'langan bitta butun kalitning ikkita "yarmi".
• Kalitlar shunday joylashtirilganki, bir yarmi tomonidan shifrlangan xabar faqat ikkinchi yarmi tomonidan shifrlanishi mumkin (kodlangani emas).
• Ochiq kalit keng foydalanuvchiga tarqatiladi, shaxsiy (maxfiy kalit) xavfsiz saqlanadi.
• Kalit ma'lum bir kod ketma-ketligidir.
• Muammo shundaki, siz shaxsiy kalitni qayta tiklashingiz mumkin.

KRIFTAGRAFIYAGA ASOSIY XUSUSYATLARI

• Kriptografiya (Cryptography) – Axborotni boshqa ko'rinishga o'tkazishni matematik usullarini o'rganadigan fan. Qisqacha, maxfiy axborot almashinuvni amalga oshirishni o'rganadi.
• Shifr, Kriptotizim (Cipher, Cypher) — Axborotni boshqa ko'rinishga o'tkazishda bajariladigan algoritm.
• Shifrlash (Encryption) — Axborotni shifr va kalit yordamida boshqa ko'rinishga o'tkazish jarayoni.
• Deshifrlash (Decryption) — Shifrlangan axborotni shifrlanmagan (dastlabki) holatiga o'tkazish jarayoni.
• Kalit (Key) – Axborotni shifrlash va shifrni ochish uchun kerakli ma'lumot.