K k o o r r X x o o

 
Boshqaruv hisobotning namunaviy tarkibi 
Ko’pgina korxonalarda asosiy tarkibiy qismlari quyidagilar bo’lib 
hisoblangan boshqaruv hisobotning uch darajali tizimi qabul qilingan: 

faoliyatning mazkur sohasi yoki mazkur bo’linmasida korxonadagi barcha 
operasiyalarni qayd qilish uchun ma’lumotlar (bundan tashqari jurnal, kitob 
ham deyiladi); 

hisobotlar – aniq davr yoki aniq sana uchun korxona yoki bo’linma faoliyati 
to’g’risida qisqacha ma’lumotlar; 

umumiylashtirilgan hisobotlar – ma’lum davr uchun korxonaning bir necha 
sohalardagi faoliyatlarini jamlovchi hisobotlar. 
Deyatelnost organizasii 
6.4. – rasm. Korxona faoliyati to’g’risidagi hisobotlar strukturasi 
Ishlab chiqarish korxonasining boshqaruv hisobotini ko’rib chiqamiz (6.4. – 
rasm). Uning asosiy faoliyat turlari qo’yidagilardir: 

ta’minot – tayyor mahsulot olish uchun hom aщyo va yarim tayyor 
mahsulotlarni harid qilish; 
Maqsadli 
faoliyat 
Maqsadli 
faoliyatini 
ta’minlash 
Tadbirlar rejasi 
Ishkab chiqarish 
rejasi
Byujet 
Byujetni 
bajarilishi 
to’g’risida 
hisobot 
Maqsadli 
faoliyat 
Maqsadli 
faoliyatini 
ta’minlash 
Maqsadli 
faoliyatini 
ta’minlash 
to’g’risida hisobot 
Maqsadli 
faoliyat 
to’g’risida 
hisobot 
Tadbirlar rejasini 
bajarilishi 
to’g’risida 
ma’lumot 
Ishlab chiqarish 
rejalarini 
bajarilishi 
to’g’risida 
hisobot 

---


ishlab chiqarish faoliyati – tayyor mahsulot olish uchun hom aщyo va yarim 
tayyor mahsulotlarga ishlov berish; 

foyda olish uchun mahsulotni iste’molchilarga sotish. 
Faoliyat turlarini bunday sinflash boshqa turdagi korxonalar uchun ham 
xosdir: savdo korxonalari, xizmat ko’rsatish korxonalari va h.q. Boshqaruv 
hisobotlari barcha mazkur operasiyalarni qamrab oldi. Boshqaruv hisobotlari turli 
darajalagi rahbarlarga zarur bo’ladigan faoliyatning asosiy turlari to’g’risidagi 
ma’lumotlarni umumlashtiradi va tizimlashtiradi. 
Ta’minot: 

mahsulotishlab chiqarish uchun qanday materiallar va yarim tayyor 
mahsulotlar, kancha miqdorda va qachon zarur bo’ladi; 

mazkur materiallar mavjudligi (moddiy-tova zaxiralari) yoki ularni zaruriy 
muddatlarda kelib tushishini kutish kerakli (joylashtirilgan buyurtmalar 
bo’yicha yetqazib berish rejalari); 

agar mavjud bo’lmasa, talab qilinadigan material va yarim tayyor 
mahsulotlarni kim yetqazib beradi; 

mahsulot yetqazib beruvchilar bilan qarzdorlik qancha va uni so’ndirish 
muddatlari. 
Ishlab chiqarish faoliyati: 

nima ishlab chiqariladi; 

mavjud quvvatlar ishlab chiqarishni qanday hajmini ta’minlaydi; 

talab qilinadigan miqdorda va sifatda mahsulot ishlab chiqarish uchun 
qancha mehnat va moddiy resurslar zarur bo’ladi. 
Sotish: 

ishlab chiqariladigan mahsulot uchun bozorlar qanday; 

ishlab chiqariladigan mahsulotlarni sifat, miqdor, texnik va iste’mol 
xarakteristikasiga qo’yiladigan bozor talabi qanday; 

tezda realizasiya qilish uchun tovar zaxiralari qanday; 

ishlab chiqariladigan mahsulotlarni muddati va miqdori bo’yicha ishlab 
chiqarish rejalari qanday; 

sotish kanalining strukturasi qanday; 

mahsulotning xaridorlari kimlar;

xaridorlar bilan hisob-kitoblarning holati qanday (debitor qarzdorlik 
strukturasi). 
Asosiy operasiyalar «jurnallar» yoki «ma’lumotlar» (svodka)ga kiritiladi. 
Ma’lumotlar (svodka) uta mo’him hisoblanadi, chunki, ular tashkilotning barcha 
darajalarida foydalanadigan boshqaruv hisoboti tizimining asosini tashkil etadi 
(shakllantiradi). Mazkur darajalar qo’yidagilardir: 

operativ (kundalik faoliyat); 

taktik (o’rta muddatli qarorlar); 

strategik (uzoq muddat). 
Jamlangan ma’lumotlar va hisobotlardan turli bo’g’inlarda turlicha 
foydalaniladi (ularning mazmuni joriy operasiyalar to’g’risidagi ma’lumotlardan 
strategik axborotlargacha o’zgarishi mumkin). 

---

Boshlang’ich axborotlardan tashkil topgan jamlangan ma’lumotlar dan joriy 
operasiyalarni ro’yxatdan o’tqazish va nazorat qilish uchun asosiy operativ 
darajada foydalaniladi. 
Asosiy faoliyat to’g’risidagi hisobotlar ma’lumotlar asosida tuziladi va joriy 
operativ hamda taktik qarorlar va alohida bo’linmalar, xodimlarning ish 
samaradorligini o’lchash va nazorat qilishdan chora-tadbirlarni qo’llash uchun 
o’rta daraja rahbarlari tomonidan foydalaniladi.
 
Umumiylashtirilgan hisobotlaridan qarorlar qabul qilish va kengaytirilgan 
(strategik) rejalashtirish uchun oliy rahyuariyat tomonidan foydalaniladi. 
Agar boshqaruv hisobotlarini takomillashtirishda har bir rahbar ishtirok 
etsa, uning samaradorligi oshadi. U o’z faoliyatini muvafaqiyatli yuritish uchun 
unga qanday axborotlar zarurligini tahlil qilishi kerak. Agar mazkur axborotlar 
boshqa bo’linmalar tomonidan taqdim etilsa, unda mazkur bo’linmalarga uni 
taqdim etish imkoniyatini kelishib olish zarur.