K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Barcha mavsumlarda ishlatiladigan moylarni markalash. 
Bu moy unda 100°C da kinematik qovushoqlikning ikkita qiy-
mati (mm
2
/s), shuningdek, uni quyultiruvchi qo‘shilma borligini 
bildiruv chi  з  harfiy  indeksi  hamda  bu  moy  barcha  mavsumlarda 
foydalanish uchun mo‘ljallanganligi bilan xarakterlanadi. Masa-
lan,  barcha  mavsumlarda  uzoq  muddat  ishlatiladigan  М–6з/10В 
moyi ifodasida eng oxirgi harf bu moy o‘rtacha tezlikda benzinli 
va dizelli dvigatellarda ishlatilishini bildiradi, ya’ni u universaldir. 
з indeksli raqam moyning 100°С da, unga quyultiruvchi qo‘shilma 

---

128
qo‘shguncha moy kinematik qovushoqligining qiymatini (mm
2
/s) 
bildiradi, kasr chizig‘idan keyin turgan raqam esa quyuqlashtiruv-
chi qo‘shilma qo‘shganidan keyin haqiqiy kinematik qovushoqli-
gini bildiradi. 
5. 1. 9. Benzinli dvigatellar uchun moylar
Benzinli dvigatellar uchun moylar, asosan, oltingugurtli neftdan 
olingan va selektiv usulda tozalangan moylar bo‘lib, tarkibiga te-
gishli qo‘shilmalar qo‘shiladi. Benzinli dvigatellar uchun 4 guruh-
dagi (А, Б, В va Г) moylar ishlab chiqariladi. ГАЗ–53, ЗИЛ–130, 
Урал–375 va boshqa markadagi avtomobillar uchun barcha mav-
sumlarda ishlatiladigan nisbatan samarali moy M–8B
1
 moyidir. Bu 
markadagi moy bo‘lmaganida M–8B
1
 moyidan ham uzoq muddat 
foydalanish mumkin, M–8A moyidan esa faqat almashtiruvchi moy 
sifatida foydalanishga ruxsat etiladi. 
Г  guruhiga  uchta  markadagi  moylar  kiradi:  М–12Г
1
 (yozgi), 
М–8Г
1
 (qishki) va М–6
3
/10Г
1
 (barcha mavsumda ishlatiladigan). 
Bu moylar ВАЗ markali avtomobillar uchun maxsus ishlab chiqa-
rilgan bo‘lib, hozirda bu moylardan boshqa avtomobil zavodlari-
ning zamonaviy avtomobillarida ham foydalanilmoqda. 
Barcha mavsumlarda ishlatiladigan moylar jumlasiga М–6
3
/10Г, 
moyidan tashqari АСП–10, M–6
3
/10B va М–6
3
/10В
1
 moylari ham 
kiradi. Ularning barchasi quyultirilgan neft mahsulotlari kabi juda 
yaxshi qovushoqlik­harorat tavsifiga ega, shuning uchun ular qish 
mavsumida avtomobillarni ishga tayyorgarlik darajasini yuqori 
bo‘lishini ta’minlaydi. Bu moylar ishlatilganida havo harorati mi-
nus 30°C – minus 40°C bo‘lganida ham dvigatelni qizdirmay ishga 
tushirish mumkin. 
M–6
3
/10B moyi texnik adabiyotlarda uzoq muddat ishlovchi 
universal moy nomi bilan kiritilgan. Moyni almashtirmagan hol-
da benzinli dvigatelli avtomobillar (ВАЗ markali avtomobillardan 
129
tashqari) ushbu moy yordamida 18 000 km gacha masofani bosib 
o‘tishi mumkin. Bu moyning universal deyilishiga sabab, uning 
kam va o‘rtacha kuchaytirilgan dizellarda ham (moyni almashtir-
may yurish masofasi 15 000 km gacha) ishlatishga yaroqli ekanli-
gidir. Benzinli dvigatellarda ishlatilayotgan asosiy motor moylari 
va ularning tavsifi 5. 5­ jadvalda keltirilgan. 
5. 5- jadval