K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Epoksidli smolalar asosidagi yelimlar. Bu yelimlar sovuqlayin 
va qaynoq holda qotadigan turlarga bo‘linadi ular asosida fizika-
viy-mexanikaviy xususiyatlari juda yaxshi bo‘lgan birikmalar hosil 
qilinadi. Epoksidli yelimlar asosida hosil qilingan birikmalar suv, 
moy va benzin ta’siriga chidamli bo‘ladi. Avtomobillarni ta’mir-
299
lashda sovuqlayin qotadigan epoksidli yelimlardan nisbatan keng 
foydalaniladi. Epoksid kompozitsiyalar 1 dan 21 gacha raqam bilan 
ifodalanadigan tarkibda ishlab chiqariladi. 4, 13–16 va 19 raqamli 
tarkiblarning asosini ЕД–20 smolasi, qolgan tarkiblarning asosini 
esa ЕД–16 smolasi tashkil etadi. Bu epoksidli kompozitsiyalar ning 
tarkibida 10 foizdan 25 foizgacha plastifikator – dibutilftalat (20 
va 21 raqamli tarkiblarda mos ravishda 60 va 50 foiz) bo‘ladi. Bu 
kompozitsiyalar epoksidli smolaga 10–12 foiz qotirgich qo‘shib 
tayyorlanadi. Qotirgich sifatida polietilenpoliamindan foydala-
niladi. proksidli kompozitsiyalarga to‘ldirgich sifatida aluminiy 
kukuiv. maydalangan sluda, grafit, cho‘yan kukuni, temir oksidi va 
gaz qurumidan foydalaniladi. 
Avtomobillar ishlab chiqarishda qaynoq holda qotadigan УП–5–
207 epoksidli yelimidan keng foydalaniladi. Ular eshiklarning ich  ki 
va tashqi panellarini, kapot va yukxona qovurg‘alarini birik     tirishda 
ishlatiladi.  Shuningdek,  epoksidli  smolalar  asosidagi  yelimlar     dan 
silindrlar blokidagi, silindrlar kallagidagi, ilashish muftasi va uzat-
malar qutisi karterlaridagi, moy va suv radiatorlaridagi, yonilg‘i 
bakidagi darz ketgan joylarni va teshiklarni ta’mirlashda foyda-
laniladi. 
Qaynoq holda qotadigan yelimlar ishlatiladigan joyning o‘zida 
90–93 foiz epoksid smolaga 7–10 foiz qotirgich qo‘shib tayyorla-
nadi. Tayyorlangan yelimni 1–2 soat ichida ishlatib yuborish zarur, 
aks holda ular foydalanishga yaroqsiz bo‘lib qoladi. Yelimli birik-
malar uchun ruxsat etilgan haroratlar chegarasi 60–150°C. Xona 
haroratida qotadigan yelimlar yordamida mustahkam birikma hosil 
qilish uchun taxminan bir sutka kerak bo‘ladi. Biriktirilgan detallar-
ni bir-biriga bosmasa ham bo‘ladi (ularning o‘z massasi yetarli). 
Birikmalarning mexanik xossalarini yaxshilash uchun qotirgich 
qo‘shishdan oldin epoksid smolaga ko‘pincha to‘ldirgichlar (metall 
kukunlar, grafit, maydalangan sluda, talk va boshqalar) qo‘shiladi. 
Qo‘shiladigan to‘ldirgichning miqdori uzelning turi va ishlash sha-
roitiga bog‘liq. To‘ldirgichli va qotirgichli, qaynoq holda qotadigan 
epoksid smolalar asosida olingan birikmalarning mustah kamligi 

---

300
ancha yuqori bo‘ladi. Qotish jarayoni 120–200°C haroratda 0,5–
4,0 soat mobaynida kechadi.