K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

 Moyning qotish harorati va uni pasaytirish usullari
Moylash materiallari ma’lum bir haroratda o‘zining oquvchanlik 
xususiyatini yo‘qotadi. Moyning oquvchanlik xususiyatini yo‘qo-
tishi sovuq ta’sirida moy tarkibidagi uglevodorod kristallarining 
ajralishi oqibatida kristall karkas hosil bo‘lishi yoki sovuq ta’sirida 
moy qovushoqligining katta qiymatga ega bo‘lishi natijasida amal-
ga oshadi. Neftdan olinadigan ko‘pchilik moylar o‘z oquvchanligi-
ni bir paytda yuqoridagi sabablar tufayli yo‘qotadi. Barcha holatlar-
da moy oquvchanligining yo‘qolish harorati dizel yonilg‘ilaridagi 
kabi aniqlanadi va moyning 
qotish harorati
 
deyiladi. 
Tarkibidan qattiq fazalar ajralib chiqqan va oquvchanlik xususi-
yati yo‘qolgan moylardan foydalanishga ruxsat etilmaydi. Shuning 
uchun har qanday moyga qotish haroratining yuqori qiymati cheg-
arasi bo‘yicha talablar qo‘yiladi. 
Moylash materiallarini ishlab chiqarishda olinadigan mahsulot-
ning qotish haroratini pasaytirishga yo‘naltirilgan bir qator cho-
ra-tadbirlar amalga oshiriladi. Bu tadbirlardan biri moy suyuqlanish 
harorati nisbatan yuqori bo‘lgan uglevodorodlardan parafinsizlan
-
tirish yo‘li bilan tozalanadi va tozalangan moy tarkibiga depressor 
qo‘shilmalar (depressorlar) qo‘shilib, moyning qotish harorati se-
zilarli darajada pasaytiriladi. 
Qotish haroratining ekspluatatsion qiymati haqida aniq tasav-
vurga ega bo‘lish lozim. Unga ko‘ra, moylarni saqlashda bajariladi-
gan ishlar, moylash tizimini moyni qizdirmasdan moy bilan to‘ldi-
rish imkoniyatlarini baholash mumkin. 
5. 1. 4. 
Moylarning qovushoqlik xossalari
Moylarning ishchi haroratdagi qovushoqligi. 
Moylash mate-
riallariga qo‘yiladigan muhim talablardan biri moyning qovushoq-
lik xususiyatiga bo‘lgan talablardir. Turli uzellarda suyuqlikning 
ishqalanish hosil qilishi, ularni sovitish, zichlikni ta’minlash, oson-
gina yurgizib yuborish va boshqalar qovushoqlikka bog‘liq bo‘ladi. 

---

110
Moy ishchi haroratda ma’lum qovushoqlikka еgа bo‘lishi va harorat 
ta’sirida moy qovushoqligi imkoniyat qadar kam o‘zgarishi lozim. 
Moylarning qovushoqligi mexanizmlar ishiga katta ta’sir ko‘rsa-
tadi. Har bir konkret hol uchun qovushoqlikni to‘g‘ri tanlash lozim. 
Qovushoqligi juda ham past bo‘lgan moylar detallar orasidagi tir-
qishdan osongina oqib chiqib ketadi, natijada detallarning yeyilishi 
jadallashadi va moylash materialining sarfi ortadi. Aksincha, moy 
qovushoqligi juda ham yuqori bo‘lganida, o‘zaro ishqalanuvchi de-
tallar orasidagi tirqishga moy yetkazib berish qiyinlashadi, buning 
natijasida ham detallarning yeyilishi jadallashadi. Shu bilan birga, 
moylangan yoki moy vannasiga cho‘ktirilgan detallarni harakatlan-
tirish uchun energiya sarfi ortib ketadi (5. 2­ rasm). 
5. 2- rasm.