K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

 Asosiy lok-bo‘yoq materiallari
Moyli bo‘yoqlar. 
Moyli bo‘yoqlar tabiiy va sun’iy aliflarga 
quruq bo‘yovchi moddalar va to‘ldirgichlar qo‘shish yo‘li bilan 
olinadi. Quyuq bo‘yoqlarni ishlatishda ularga 20–50 foizgacha alif 
qo‘shilib, kerakli qovushoqlikkacha suyultiriladi. Keyingi payt-
larda bo‘yoqlarning qovushoqligini kamaytirish va ularning ba-
hosini arzonlashtirish maqsadida ularga oz miqdorda (5–10 foiz) 
uayt-spirit yoki skipidar qo‘shilmoqda. 
Moyli bo‘yoqlar yuzalarga, odatda, ikki qatlamda sepiladi (yoki 
surtiladi), ko‘pchilik hollarda birinchi qatlam quritilganidan so‘ng 
grunt vazifasini bajaradi. Moyli bo‘yoqlar asosida hosil qilingan 
qoplam yuqori adgezion xususiyatga ega bo‘lib, atmosfera ta’siriga 
chidamli, elastikligi yuqori va neft mahsulotlari ta’sirida erimaydi. 
Shu bilan birga, moyli bo‘yoqlar bir qator kamchiliklarga ega, jum-
ladan, hosil qilingan qoplam quritilganidan so‘ng va hatto jilolan-
ganidan keyin ham yetarli darajada yaltiramaydi, qoplamni quritish 

---

274
uchun ko‘p vaqt (24–48 soat) sarflanadi; kimyoviy mustahkamligi 
yuqori emas va tez eskiradi. 
Shuning uchun avtomobillarni bo‘yashda moyli bo‘yoqlar sof 
holda ishlatilmaydi. Avtotransport korxonalarida qoplamalarni 
tiklashda ishlatiladigan bo‘yoqlar tarkibidagi parda hosil qiluvchi-
lar aralashma holida bo‘ladi, masalan, alif (o‘simlik moyi) va qattiq 
parda hosil qiluvchi (smolalar) aralashmasidan foydalaniladi. 
Qattiq va aralash parda hosil qiluvchilar aralashmasi asosi-
dagi bo‘yoqlar. 
Qattiq parda hosil qiluvchilar asosidagi lok-bo‘yoq 
materiallaridan keng foydalaniladi. Bunday materiallar jumlasiga 
loklar, gruntovkalar, shpaklovkalar va emalli bo‘yoqlar kiradi. Bu 
materiallarning assortimenti juda ham xilma-xildir. Shuning uchun 
quyida avtomobillarni bo‘yashda ishlatiladigan gruntovkalar, shpa-
klovkalar va emalli bo‘yoqlarning asosiy turlarigagina to‘xtalamiz. 
Nitroemallar. 
Nitroemallarning asosiy parda hosil qiluvchisi 
nitrosellulozadir (selluloza va azot kislotasining murakkab efiri). 
Ular erituvchilarda eritilib nitroselluloza loki yoki, qisqacha, nit-
rolok olinadi. Erituvchi sifatida ketonlar, efirlar, spirtlar, benzol va 
ular hosilalarining aralashmalaridan foydalaniladi. Bunday ko‘p 
komponentli erituvchilar sifatida 646, 647, 648 raqamli erituvchi-
lari ishlatiladi. 
Nitrolok va pigment aralashmasi