K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Etilenglikolli antifrizlarning zichligi
ρ
 
va muzlash
haroratining
t
s
 
antifriz tarkibidagi suv miqdori 
s 
ga bog‘liqligi. 

---

176
Diagrammadan ko‘rinadiki, etilenglikolning suvdagi eritmasi
-
ning eng past muzlash harorati minus 75°C ga to‘g‘ri keladi. Bu 
aralashmaning 33,3 foizi suv va 66,7 foizi etilenglikoldan iborat 
bo‘ladi. Suv va etilenglikolning har qanday boshqa nisbatlarida 
aralashmaning muzlash harorati bundan yuqori bo‘ladi. Diagram
-
madan foydalanib ma’lum ish sharoiti uchun aralashma tarkibining 
qanday nisbatda bo‘lishi lozimligini aniqlab olish mumkin. 
Sovitish tizimida past haroratda muzlaydigan sovituvchi suyuq-
liklar (antifrizlar)dan foydalanishning quyidagi afzalliklari mavjud: 
muzlash harorati past, qaynash harorati yuqori, qovushoqlik xos-
salari yaxshi, yonmaydi, issiqlik sig‘imi va issiqlik o‘tkazuvchanli-
gi ancha yuqori, muzlaganida hajmi kattalashmaydi. 
Etilenglikolning suvdagi eritmalari po‘lat, mis, aluminiy va ular-
ning qotishmalarini kuchli korroziyalash xususiyatiga ega. Shuning 
uchun 1 
l
antifriz tarkibiga 2,5–3,5 g dinatriyfosfat (Na
2
HPO
4
) va 
1 g dekstrin qo‘shiladi. Dinatriyfosfat po‘lat va cho‘yan
ning korro-
ziyalanishini kamaytiradi, dekstrin, mis, aluminiy va ularning qo-
tishmalaridan tayyorlangan detallar yuzasida esa parda hosil qilib, 
ularni korroziyalanishdan himoyalaydi. Ruxdan tayyorlangan de-
tallarni qo‘shimcha himoyalash talab etiladi, buning uchun antifriz 
tarkibiga 7,5–8 foiz miqdorida molibden oksidli natriy (Na
2
MoO
4
) 
qo‘shiladi va antifriz markasida 
m
harfi bilan ifodal
anadi. 
Etilenglikolli suyuqliklarning hajmiy kengayish koeffitsiyenti­
ning ancha kattaligi (6–8 foizgacha) sovitish tizimiga suyuqlik kam -
roq (sig‘imining 92–94 foiz qismigacha) quyilishini taqozo etadi. 
Antifrizlarning ikki turi: tosollar (Тосол А, Тосол A–40 va 
Тосол А–65) va past haroratda muzlaydigan 40 va 65 markali 
suyuqliklar ishlab chiqariladi.