K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

 Gidravlik tizimlar uchun suyuqliklar
Zamonaviy avtomobillar va boshqa mashinalarda har xil me-
xanizmlarni harakatga keltirish uchun gidravlik yuritmalardan 
tobora keng foydalanilmoqda. Ularda ishchi suyuqlik sifatida ish-
latiladigan moylarning gazlar va qattiq jismlarga nisbatan katta 
afzalligi bor – ular deyarli siqilmaydi. Ularning bu xossasi kuch 
uzatish jarayonini ravon, silkinishsiz va shovqinsiz amalga oshirish 
imkonini beradi. 
Moylarning gidravlik tizimlarda ishlash sharoiti juda og‘ir: ish 
harorati yozda +60–80°C ga yetadi, qishda esa –30– 40°C dan ham 
pasayib ketishi mumkin; ishchi bosim 10 MPa ga, gidrohajmiy 
uzat malarda esa 40 MPa ga yetadi. 
Gidrotizimlar ishonchli va uzoq muddat ishlashi uchun ish-
chi suyuqlikka quyidagi talablar qo‘yiladi: harorat o‘zgarganida 
gidrotizim ishonchli ishlashi uchun moyning qovushoqligi katta 
bo‘lmasligi, shu bilan birga, tizim bo‘ylab ravon siljishi, ishchi de-
tallarning yeyilmasligi va tirqishlar orqali kam isrof bo‘lishi uchun 
179
uning qovushoqligi yetarli bo‘lishi lozim; qotish harorati tashqi 
muhit haroratidan ancha past (15–20°C) bo‘lishi kerak; moylash 
xususiyati yaxshi bo‘lishi, rangli, qora metallar va ularning qotish-
malarini korroziyalamasligi, shuningdek, rezina, charm va boshqa 
zichlamalarni yemirmasligi lozim. Saqlashda, ayniqsa, ishlatish ja-
rayonida tarkibi o‘zgarmasligi, qatlamlanmasligi, gidrotizim kanal-
lariga tiqilib qoladigan moddalar ajratmasligi (ya’ni kimyoviy va 
issiqlik ta’sirilariga turg‘un bo‘lishi) lozim. Ular tarkibida suv va 
mexanik aralashmalar bo‘lmasligi kerak. 
Gidravlik moylar qovushoqligi bo‘yicha 10 klassga (5, 7, 10, 
15, 22, 32, 46, 68, 100 va 150) va ishlatilish xususiyatlari bo‘yicha 
3 guruhga (А, Б va B) bo‘linadi. Masalan, МГ–15В gidravlik moyi: 
МГ – mineral gidravlik moy; 15 – qovushoqlik klassi; B – moyning 
ishlatilish xususiyati bo‘yicha guruhi. 
Gidravlik tizimlarda qo‘llash uchun 20 dan ortiq turdagi moylar, 
asosan neft distillatlariga qo‘shilmalar aralashtirish yo‘li bilan ish-
lab chiqiladi.