K ic h ik bizn es V a X u su siy t a d b ir k o r L ik

Korxona
ishtirokchi-lari
omonatlarini
bankka to'la
kiritish
Bankda
doimiy hisob
raqamini
ochish
Korxonani
tuman soliq
inspeksiya-
sida
ro'yxatdan
o'tkazish
Dumaloq
muhr va
burchakli
shtamp
tayyorlashga
ruxsatnoma
olish va
ulami
tayyorlash
3 .1 .1 -r a sm . K ich ik biznes va tadbir
etish bosqichi
torlik k orxon alarin i ta sh k il

---

Birja, auditorlik firmalari va chet el sarmoyasiga ega korxonalar esa 
O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida ro'yxatdan o'tadi. Korxonani 
davlat ro'yxatidan o'tkazish uchun ro'yxatdan o'tkazuvchi vakolatli 
organlarga quyidagi hujjatlar taqdim etiladi:
-korxonani ro'yxatdan o'tkazish to'g'risida ta’sischilaming arizasi; 
-notarial idoralari tomonidan tasdiqlangan ikki nusxadagi ta’sis 
hujjatlari (korxona Nizomi, korxonaning ta’sis shartnomasi);
-korxona manzilini tasdiqlovchi hujjat;
-davlat bojini to'laganligi to'g'risida bankdan berilgan hujjat; 
-hokimiyatning 
vakolatli 
organlari 
tomonidan 
korxonaning 
nomlanishi to'g'risida berilgan guvohnoma;
-muhr va tamg'aning uch nusxadagi namunasi.
Yangi korxonani tashkil etishda qonun tomonidan belgilangan 
tartibning buzilishi yoki uning ta’sis hujjatlarining qonun talablariga mos 
kelmasligi davlat ro'yxatidan o'tkazishni rad etilishiga olib keladi.
Korxonani davlat ro'yxatidan o'tkazishni rad etish sabablari 
asoslanmagan 
yoki 
korxonani 
ro'yxatdan 
o'tkazish 
belgilangan 
muddatlarda amalga oshirilmasa, sudga murojaat etish mumkin.
Korxona mahalliy hokimiyat va boshqaruv idoralariga zarur 
hujjatlarni ilova qilib, ariza topshirgan paytdan boshlab, 7 ish kunidan 30 
ish kunigacha bo'lgan muddatda davlat ro'yxatidan o'tkazilishi kerak. 
Korxonaning davlat ro'yxatidan o'tkazilganligi to'g'risidagi ma’lumotlar 
O'zbekiston Respublikasi yagona davlat reestriga kiritish uchun 10 kun 
muddat ichida Davlat statistika qo'mitasiga xabar qilinadi. Korxona davlat 
ro'yxatidan o'tkazilgan kundan boshlab tashkil etilgan hisoblanadi.
Davlat ro'yxatidan o'tkazilgan korxonaga: hokimiyatning korxonani 
davlat ro'yxatidan o'tkazilganligi to'g'risidagi qaroridan ko'chirma 
nusxasi, hokimiyat ro'yxatidan o'tkazilgan va tasdiqlangan korxona 
Nizomi hamda korxonaning ro'yxatdan o'tkazilganligi to'g'risidagi davlat 
orderi topshiriladi.
Davlat ro'yxatidan o'tkazilgan va tadbirkorlik faoliyatiga ruxsat 
etilgandan so'ng korxona rahbariyati:
-dumalo q muhr va tamg'aga buyurtma berishi;
-bankda hisobvarag'i ochishi;
-soliq inspekuiyasidan ro'yxatdan o'tkazishi;
-aholini ijtimoiy himoyaiash fondidan ro'yxatdan o'tkazishi;
-bandlik markazidan ro'yxatdan o'tkazishi kerak.
Dumaloq muhr va tamg'ani tayyorlatishga buyurtma berishdan oldin 
korxona rahbari korxona joylashgan tumandagi ichki ishlar bo'limi,

---

korxonaning ro'yxatdan o'tkazilganligi haqidagi hokimiyat qaroridan 
ko'chirma, hokimiyat tasdiqlagan ikki nusxadagi muhr va tamg'a 
chizmalarini taqdim etishi kerak.
Ichki ishlar bo'limi ruxsatni alohida xat ko'rinishida beradi. 
Chizmalar esa kerakli yozuvlar bilan ma’qullanadi va muhr bilan 
tasdiqlanadi. Bankda hisob raqami ochish uchun quyidagi hujjatlar taqdim 
etiladi:
-korxona rahbarining arizasi;
-hokimiyat tasdiqlagan ta’sis hujjatlari;
-notarius tasdiqlagan imzo namunalari;
-muhr va tamg'a bilan tasdiqlangan kartochkalar;
-hokimiyatning mahalliy kengashi korxonani davlat ro'yxatidan 
o'tkazilganligi haqidagi qaroridan ko'chirma yoki notarius tasdiqlagan 
ma’lumotnoma;
-soliq organidan ro'yxatdan o'tganligi haqidagi ma’lumotnoma.
Shundan so'ng bank muassasasi arizachiga hisob raqami ochadi, 
uning raqamini korxona Nizomining asl nusxasiga yozadi va bosh 
hisobchining imzosi qo'yilib, bankning gerbli muhri bosiladi.
Davlat ro'yxatidan o'tgandan keyin barcha tabdirkorlik subyektlari 
soliq organiga ro'yxat (identifikauiya) raqami olish uchun davlat 
ro'yxatidan o'tgan vaqtdan e’tiboran 
1 0
kun mobaynida murojaat etishlari 
lozim.
Soliq to'lovchining identifikauiya raqami soliq to'lovchilar va 
yuridik shaxslarga soliq organi tomonidan xo'jalik yurituvchi subyektlarni 
ro'yxatdan o'tish shaklini to'ldirgan ma’lumotlar asosida beriladi.
Davlat soliq inspckuiyasida tadbirkorlik subyektlarini ro'yxatdan 
o'tkazish bir marta amalga oshiriladi va tadbirkorlik faoliyatini to'xtashi 
munosabati bilangina bekor qilinadi.
Tadbirkorlik subyektlari o'z identifikatsiya raqamini O'zbekiston 
Respublikasi Soliq Kodeksiga muvofiq qo'llaniladigan barcha hujjatlarda 
ko'rsatishi shart.
Yangi 
korxonani 
tashkil 
etishning 
yakunlovchi 
bosqichida 
ishtirokchilar o'z omonatlarini to'laligicha kiritadilar (ro'yxatdan 
o'tgandan keyin bir yildan kechikmaslik kerak), bankda doimiy hisob 
raqamini ochadilar, korxona tuman soliq inspekijiyasida ro'yxatga olinadi, 
o'zining dumaloq muhri va burchakli shtampiga ega bo'ladi. Shu vaqtdan 
boshlab, korxona mustaqil yuridik shaxs sifatida faoliyat yurita boshlaydi.
Agar korxona aksiyadorlik jamiyati sifatida shakllanayotgan bo'lsa, 
uning ta’sischilari aksiyalarni sotib olish uchun unga obuna bo'lishi lozim.

---

Aksiyalarni sotib olish uchun obuna ochiq bo'lganda ta’sischilar kelajakda 
aksiyalarga obuna bo'lish haqida xabamoma chiqaradi. Xabarnomada 
aksiyadorlik jamiyatining predmeti, maqsadi va muddati, ta’sis majlisining 
vaqti, Nizom jamg'armasining hajmi, aksiyalaming miqdori va turi, 
ulaming qiymati, aksiyalarga yozilish muddati va boshqa ma’lumotlar 
ko'rsatilgan bo'ladi.
Aksiyaga obuna bo'lganlar ta’sis majlisi bo'lgan kuniga qadar 
aksiyalar qiymatining 30 %ini kiritishi lozim. Agar aksiyalar ta’sischilar 
o'rtasida bo'linadigan bo'lsa, badal miqdori 50 %dan kam bo'lmasligi 
lozim. Aksiyador barcha aksiyalarni aksiyadorlik jamiyati ro'yxatidan 
o'tkazgandan so'ng bir yildan kechiktirmasdan sotib olishi lozim. So'ngra 
ta’sis majlisi o'tkaziladi. U quyidagi masalalarni hal etishi kerak: 
-aksiyadorlik jamiyatini tuzish;
-aksiyadorlik jamiyati nizomini tasdiqlash;
-aksiyalarga obuna tugagandan so'ng nizom jamg'armasi miqdorini 
aniqlash;
-aksiyadorlik jamiyati boshqaruv organini say lash;
-jamiyatning faoliyat yo'nalishlarini belgilash va boshqalar.
Ta’sis majlisi muvaffaqiyatli o'tkazilgandan keyin yangi tashkil 
etilgan aksiyadorlik jamiyati ro'yxatdan o'tkaziladi va ro'yxatdan 
o'tkazilgan jamiyat o'z faoliyatini yuritishga kirishadi.
2009-yilda ham tadbirkorlaming o'z ishini tashkil etish bilan bog'liq 
sarf-xarajatlarini qisqartirish ishlari davom ettirildi. Masalan:
-arxitektura-rejalashtirish topshiriq to'plamlarini olish qiymati 4 
barobar;
-loyiha-smeta hujjatlarini ekspertizadan o'tkazish 2,5 barobar; 
-kadastr hujjatlarini rasmiylashtirish qiymati 
2
barobarga pasaytirildi. 
Masalan, normativlar loyihalarining ekologik ekspertizasini o'tkazish 
bo'yicha to'lov miqdori 75 marta, ekologik ekspertiza qiymati 25 marta 
kamaytirilgan. Buning natijasida har bitta tadbirkorlik subyekti uchun o'z 
faoliyatini tashkil etishda umumiy holda 4207 ming so'm miqdorgacha 
mablag'lami tejash imkoniyati paydo bo'ldi.
Tadbirkorlik 
faoliyatini 
tashkil 
etishdagi 
ruxsat 
berish 
jarayonlarining qisqartirilishi va to'lovlaming optimallashtirilishi bilan 
bog'liq tadbirlar natijalarini quyidagi jadval orqali yaqqolroq ko'rish 
mumkin (3.1.1-jadval).

---