K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

Saqlanuvchanlik
– jihoz, uning agregat va detallarining buzulmasdan 
ishlashlik, chidamlilik va ta’mirlashga moyillik ko’rsatkichlari miqdorlarini uzoq 
vaqt saqlash hamda jihozni bir joydan ikkinchi joyga eltish muddati davomida 
saqlanib qolishlik ususiyatidir. 
Jihozni boshlang’ich ekspluatatsiyasi A–davrida yuzaga keladigan 
buzilishlar jihozni ishlab chiqarishda, zavod sharoitida yig’ishda va uni ishga 
tushirishdan oldin o’z joyiga o’rnatishda yo’l qo’yilgan nuqsonlar natijasida 
yuzaga keladi (3.2 – rasm). 
Jihozning asosiy ekspluatatsiyasi davrida texnik xolat parametri-ning 
jadalligi kamayib, ma’lum bir qonuniyatga bo’ysingan holda tasodifiy buzilishlar 
deyarli uchramaydi. Bu davrda jihozga rejali asosda texnik xizmat va ta’mirlash 
ishlari ko’rsatiladi (B – davr). 
Jihozni ekspluatatsiyasi davri V uchun quyidagi holatlar xarakterli 
hisoblanadi: detallarning asta sekin yeyilishi, charchashi, zanglashi va boshqa 
faktorlar sababali texnik xolat parametri keskin o’zgarib boradi va buzilishlarga 
olib keladi. Bu holat jihozni to’liq ta’mirlash yoki yangisini almashtirish 
zarurligini ko’rsatadi (3.2 – rasm). 
Jihozlarga texnik xizmat ko’rsatish tizimini ikki xil turi amaliyotda 
qo’llaniladi. Birinchi tizim asosiga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlashning rejali 
oldini olish turi qo’yilgan bo’lib, bunda uzel va detallar ma’lum davr ishlaganidan 
keyin majburiy ravishda almashtiriladi. 
Ikkinchi tizimda esa diagnostika asbob – uskunalari qo’llanilib jihozning 
texnik xolat parametrlari aniqlanib, ular asosida aniq ishlar amalga oshiriladi. 
Ikkinchi usul iqtisodiy jihatdan tejamkor hisoblanib, unda jihozni texnik holat 
paramerti kritik (chegaraviy) qiymatga yetmagan bo’lsa unga texnik xizmat va 
ta’mirlash ishlari o’tkazilmaydi. Ushbu usul jihozlarni resurslaridan to’liq 
foydalanishga, jihozdan foydalanish koeffitsiyentini oshirishga hamda jihozning 
ekspluatatsiya qilish xarajatlarini kamaytirishga imkon beradi. 
AYOQSH vositalari (jihozlari)ga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlashni 
tizimi mavjud bo’lib, unga binoan kundalik texnik xizmat ko’rsatish (KХK), texnik 
xizmat ko’rsatish (ТХK), birinchi joriy ta’mirlash (1 – JТ), ikkinchi joriy 
ta’mirlash (2 – JТ), mukammal ta’mirlash (MТ) nazarda tutilgan.