К. Б. Уразов, Н. У худайбердиев, М. М. Ибрагимов, Д. К. Уразов

Инвентаризация


Инвентаризация – бу бухгалтерия ҳисобида унинг маълумотларини тўғрилигини, корхона активларини ҳақиқий ҳолатини, моддий жавобгар шахсларнинг ўз функцияларини сидқидилдан виждонан бажараётгалигини, мулкни талон-тарож қилинмаганлигини аниқлаш усули. Ушбу усулни қўллашдан асосан учта мақсадга эришиш учун фойдаланилади: (1) корхона активларини ҳақиқий ҳолатини аниқлаш; (2) моддий жавобгар шахсларнинг ўз функцияларини сидқидилдан виждонан бажараётгалигини, чунончи мулкни талон-тарож қилинмаганлигини билиш; (3) бухгалтерия ҳисобида унинг маълумотларини тўғрилигини таъминлаш.
Ўзбекистон Республикасида бухгалтерия ҳисоб объектларини инвентаризация қилиш тартиби махсус 19- сон БХМС «Инвентаризацияни ташкил қилиш ва ўтқазиш» билан регламентлаштирилган. Ушбу стандартга мувофиқ инвентаризациянинг қуйидаги турлари мавжуд:

• 
  Режали инвентаризация – бу корхонанинг моддий жавобгар шахсларни навбатдаги меҳнат таътилига чиқариш режасига кўра ўтқазиладиган инвентаризация.
  
• 
  Режадан ташқари инвентаризация – бу кўзда тутилмаган ҳолларда, масалан фавқулотдаги ҳодисалар юз берганда (ўғрилик,тошқин ва шу каби ҳодисалар содир бўлганда) ўтқазиладиган инвентаризация.
  

Инвентаризациянинг характерли хусусиятлари:

• 
  Инвентаризация тўсатдан ўтқазилади, яъни моддий жавобгар шахс уни ўтқазилиши тўғрисида олдиндан хабар топмаслиги лозим.
  
• 
  Инвентаризация раҳбарнинг буйруғи ёки фармойиши билан тасдиқланган доимий харакатдаги ва ишчи инвентаризация комиссиялари томонидан ўтқазилади, ушбу комиссияга моддий жавобгар шахс албатта киритилади.
  
• 
  Инвентаризация маълум муддатга ўтқазилади, унинг бошланиш ва тугаш вақти буйруқда ёки фармойишда кўрсатилган бўлиши керак.
  
• 
  Инвентаризацияни ўтқазиш белгиланган тартибда ва усулларда амалга оширилади.
  
• 
  Инвентаризация натижалари махсус саноқ ва таққошлаш далолатномалари билан расмийлаштирилади.
  

Ўзбекистон Республикасининг БХМС ларига мувофиқ корхона активларини режали инветаризация қилишда қуйидаги муддатлар белгиланган (2.2-жадвалга қаранг).
2.2-жадвал