K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va audit o‘quv qo‘llanma toshkent «O‘qituvchi» -2004

Tayyor mahsulotlar schyoti:

Doimiy schyot

Passiv schyot

v) Tranzit schyot

g) Bunaqa schyot yo‘q.

7.Sotilgan mahsulotning tannarxi qaysi schyotning debetida aks ettiriladi?

2010 –schyotning debetida

2810 – schyotning debetida

9010 – schyotning debetida

9110 – schyotning debetida

5.4. Tovarlarning hisobi


Tovar deganda korxonaning sotish uchun sotib olingan yoki ishlab chiqarilgan moddiy aktivlari tushuniladi. Bu turdagi aktivlarning harakterli xususiyatlariga quyidagilarni kiritish mumkin:

Ular iste’mol qiymatiga ega bo‘ladi, ya’ni odamlarning iste’mol talablarini qondiradi;

Ular qiymatga ega bo‘ladi, ya’ni pulda ifodalangan bahoga ega bo‘ladi;
Aylanma aktivlar bo‘lib hisoblanadi, ya’ni ma’lum bir sikl davomida ularning zahiralari yangilanib turadi;

Pulga va boshqa aktivlarga almashtiriladi;

Investitsiya vositasi sifatida qo‘llaniladi;
Ijaraga berish ob’ekti hisoblanmaydi.

Buxgalteriya hisobida tovarlar turgan joyiga, egalik qilish huquqiga, turlariga, bahosiga va boshqa belgilariga qarab aks ettiriladi.

Turgan joyiga qarab tovarlarni omborlardagi, chakana savdo shahobchalaridagi, vistavkadagi, komissiyadagi, konsignatorlardagi, yo‘ldagi va boshqa tovarlarga bo‘lish mumkin.

Egalik qilish huquqiga ko‘ra tovarlarni xususiy tovarlar, konsignatsion tovarlar, komission tovarlarga ajratish mumkin.

Tovarlarni sotishning asosan ikki usuli keng qo‘llaniladi: ulgurji va chakana. Ulgurji sotish –bu tovarlarni kelgusida boshqalarga sotish yoki iste’mol qilish

uchun sotilishi. Ushbu savdo turini olib boruvchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar ulgurji savdo korxonalari deb ataladi. Ulgurji savdoning harakterli xususiyatlariga quyidagilar kiradi:

Tovarlarni katta partiyalarda naqdsiz sotilishi;

Har bir sotish muomalasini albatta schyot-faktura bilan qat’iy rasmiylashtirilishi;

Tovarlarni faqat omborxonalardan jo‘natilishi;

Respublikamizda tovarlarni ulgurji sotilishi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 26 noyabrdagi 407-son qarori bilan tasdiqlangan «Ulgurji va chakana savdo faoliyatini qayd etish va olib borish tartibi to‘g‘risida Nizom» ga muvofiq amalga oshirilishi lozim. Ushbu Nizomga muvofiq ulgurji savdo bilan shug‘ullanish uchun ulgurji savdo

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

125

korxonalari, shuningdek ulgurji savdo bilan shug‘ullanmoqchi bo‘lgan boshqa korxonalar eng kam ish haqining 6000 miqdoridagi ustav kapitaliga ega bo‘lishi, shundan eng kam ish haqining 2000 miqdoridagi mablag‘larni qayd etishgacha bank muassasasida ochilgan dastlabki hisob-kitob raqamiga pul mablag‘lari bilan kiritgan bo‘lishlari, tovarlarni katta partiyada saqlash, saralash, o‘rash, yuklash, tushirish imkonini beradigan xususiy omborxonalar, jihozlar va boshqa moddiy-texnik vositalarga ega bo‘lishi, shuningdek mahalliy hokimlikning ruxsatnomasiga ega bo‘lishlari lozim.