K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va audit o‘quv qo‘llanma toshkent «O‘qituvchi» -2004

Asosiy vositalar hisobini yuritishga mo‘ljallangan schetlar tizimi. 2002 yil 1 yanvardan joriy etilayotgan schyotlar rejasida asosiy vositalar hisobini yuritish uchun aktiv bo‘lgan № 0100 «Asosiy vositalar hisobi schyotlari» va kontraktiv bo‘lgan № 0200 «Asosiy vositalarning eskirishi hisobi schyotlari» tizimlari ko‘zda tutilgan. Ushbu tizimlar o‘z ichiga qo‘yidagi schyotlarni oladi.


Asosiy vositalar hisobi uchun mo‘ljallangan schetlar tizimi

	Aktiv schetlar		Kontraktiv schetlar
0110	Yer	0211	Yerni obodonlashtirishning
			eskirishi
0111	Yerni obodonlashtirish	0212	Lizing bo‘yicha olingan asosiy
			vositalarni obodonlashtirish-ning
			eskirishi
0112	Lizing bo‘yicha olingan asosiy	0220	Bino, inshoatlar va uzatgich
	vositalarni obodonlashtirish		moslamalarning eskirishi
0120	Bino, inshoatlar va uzatgich	0230	Mashina va uskunalarning
	moslamalar		eskirishi
0130	Mashina va uskunalar	0240	Mebel va ofis jihozlarining
			eskirishi
0140	Mebel va ofis jihozlari	0250	Kompyuter uskunasi va hisoblash

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

60

			texnikasining eskirishi
0150	Kompyuter uskunasi va hisoblash	0260	Transport vositalarining eskirishi
	texnikasi
0160	Transport vositalari	0270	Ishchi hayvonlarning eskirishi
0170	Ishchi va mahsuldor hayvonlar	0280	Ko‘p yillik o‘simliklarning
			eskirishi
0180	Ko‘p yillik o‘simliklar	0290	Boshqa asosiy vositalarning
			eskirishi
0190	Boshqa asosiy vositalar	0299	Uzoq muddatli ijara shartnomasi
			bo‘yicha olingan asosiy
			vositalarning eskirishi
0199	Konservatsiyadagi asosiy
	vositalar

Asosiy vositalarning summoviy analitik hisobi korrespondensiyalanadigan schyotlar bo‘yicha 13-jurnal-orderda , soniy- summoviy analitik hisobi esa moddiy javobgar shaxslar bo‘yicha har bir inventar ob’ektning kodi (tartib nomeri) bo‘yicha kartochkalarda yoki kitobda ( OS-7 shakl «Asosiy vositalarni hisobga olish inventar kartochkasi», OS-9 «Asosiy vositalarning inventar ro‘yxati») yuritiladi. Ushbu kartochka va kitoblar asosiy vosita kelib tushganda ochiladi va ularning butun foydali xizmat muddati davri davomida saqlanadi.

4.1.2. Asosiy vositalarni ko‘payishining hisobi.

Asosiy vositalar yangi kapital investitsiyalarni kiritish, ularni bepul kelib tushishi, ta’sis badali sifatida kirim qilinishi evaziga ko‘payishi, shuningdek ularning boshlang‘ich qiymati qayta baholash hisobidan oshishi mumkin.

Kapital investitsiyalar – bu yangi ob’ektlarni qurishga, eski ob’ektlarni kengaytirish, rekonstruksiya va modernizatsiya qilishga, shuningdek yangi asosiy vositalarni sotib olishga sarflangan mablag‘lar majmuasi. O‘zbek tili lug‘atida bu so‘zning «kapital qo‘yilmalar» nomli sinonimi ham mavjud.

Xalqaro standartlarda va O‘zbekiston Respublikasining milliy standartlarida (BHMS № 5, 17) bu harakterdagi harajatlar asosiy vositalarning boshlang‘ich qiymatini ko‘paytiradigan harajatlar deb tan olinadi.

Kapital investitsiyalar harakteriga ko‘ra ichki investitsiya hisoblanadi, ular bevosita korxonaning qudratini oshirishga yo‘naltirilgan mablag‘lardir.

Kapital investitsiyalar ikki usulda amalga oshirilishi mumkin: pudrat usulida va xo‘jalik usulida.

Pudrat usulidagi kapital investitsiyalar 17 – son BHMS «Kapital qurilishga doir pudrat shartnomalari» ga muvofiq pudratchi, ya’ni qurib beruvchi, va buyurtmachi o‘rtasida tuziladigan pudrat shartnomasi asosida amalga oshiriladi. Pudratchi shartnomaga muvofiq yangi ob’ektni qurish, mavjud ob’ektlarni kengaytirish, rekonstruksiya yoki modernizatsiya qilish kabi ishlarni bajaradi. Buyurtmachi esa shartnomada ko‘rsatilgan bajarilgan ishlar uchun pudratchiga haq to‘laydi. Bajarilgan ishlar bosqichma–bosqich yoki to‘lig‘icha komissiya tomonidan qabul qilinishi mumkin. Bosqichma-bosqich usulda pudratchi ishning tugatilgan qismini qabul qilish-topshirish dalolatnomalariga asosan buyurtmachiga topshiradi. To‘lig‘icha usulda shartnomada

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

61

ko‘rsatilgan ish to‘lig‘icha bajarilgandan so‘ng qabul qilish-topshirish dalolatnomasi bilan rasmiylashtiriladi. Birinchi usulda buyurtmachi uchun ishning qabul qilingan bosqichi qiymati, ikkinchi usulda esa to‘lig‘icha qabul qilingan ish qiymati kapital investitsiya summasini tashkil etadi.