K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va audit o‘quv qo‘llanma toshkent «O‘qituvchi» -2004

Buxgalteriya hisobi tamoyillari deganda uni yuritishda amal qilish lozim bo‘lgan
qoida va tartiblar majmuasi tushuniladi.
Buxgalteriya hisobini yuritishning tamoyillari mamlakatimizda O‘zbekiston
Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida Qonuni»ning 6- moddasi bilan
belgilangan, shuningdek 1-son BXMS «Hisob siyosati va moliyaviy hisobot» ning 16-49 punktlarida ushbu tamoyillarning mohiyati ochib berilgan. Bu tamoyillarning asosiylari qo‘yidagilar.


Uzliksizlik tamoyili. Bu tamoyil korxonani doimo harakatdagi sub’ekt, ya’ni o‘z faoliyatini kelgusida davom ettiruvchi va rivojlantiruvchi sub’ekt sifatida qaraydi. Buxgalteriya hisobini uzliksiz yuritilishi korxonaning kelajagi borligidan darak beradi. Bundan tashqari buxgalteriya hisobi korxonaning kelajakda ravnaq topishiga xizmat qiluvchi vosita hamdir.
Hisoblash tamoyili. Bu tamoyil korxonaning daromad va harajatlarini yuz bergan vaqtiga ko‘ra tan olish va shu vaqtdan boshlab ularni buxgalteriya hisobida va hisobotda aks ettirishni bildiradi. Soliq Kodeksiga muvofiq 1998 yil 1 yanvardan boshlab barcha korxonalar uchun ularning mulk shaklidan qatiy nazar sotish momenti qilib mahsulot (ish, xizmat) ni jo‘natish (bajarish) sanasi, ular uchun to‘lov pulini qachon kelib tushishidan qatiy nazar, qabul qilindi.


Ikki yoqlama yozuv tamoyili. Bu tamoyil korxonada yuz bergan har qanday operatsiyaning summasini bir vaqtning o‘zida ikkita schetda, ya’ni birining debetida va ikkinchisining kreditida aks ettirishni bildiradi. Ushbu tamoyilga amal qilish korxonaning

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

21

aktivlari va ularning tashkil topish manbalari summalarini doimo teng bo‘lishini ta’minlaydi.

Qiymat tamoyili. Bu tamoyil korxona aktivlari va passivlarini tannarx yoki bozor baholarida (ulardan qaysi biri past bo‘lsa, o‘shanda) hisobga olishni bildiradi.