K arim a q osim ova

Izohli o'qish nima?
Izohli o'q ish g a X IX asrning 60—70-y illarida rus pedagogi 
K. D . U shinskiy asos solgan, u o ‘qishda o 'q u v ch ilarn i „ongli, tushunib, 
o'ylab o 'qishg a" o'rgatishni alohida ta ’kidlaydi va uni „Izohli o 'q ish " 
deb nom laydi.
Izohli o 'q ish m etodiga K .D .U sh in sk iy ishining davom chilari 
yangiliklar kiritdilar. K o rf va Vaxterev izohli o 'q ish o 'qu vch ilarg a real 
bilim berish vositasi desa, Vodovozov va Bunakov o 'quvchilarga o'q ish
jaray o n id a bilim badiiy asar tahlili va asarning tarbiyaviy xarakteri 
bilan bog'liq holda beriladi, degan fikrni ilgari suradilar.
Professor A sqar Z u n nu n ov o 'qitish nin g m azm u ni va usullari 
haqida fikr yuritib, o 'qu v chilam in g oldin bilim larni o'zlashtirishiga, 
so 'n g yod olishlariga e ’tib o r berilishi t a ’lim jarayonida izohli o'qish 
deb nom langanini ta ’kidlaydi.
D em ak, 
izohli o'qish
deb o'ylashga, his qilishga, asarni to 'liq idrok 
qilishga, o'qilg anning m azm unini o'zlashtirishga olib keladigan o'qishga 
aytiladi. Izohli o'q ish asar m azm unini tushunishni, asardagi m uhim
fikrni, yozuvchi ilgari surayotgan g'oyani anglashni t a ’m inlaydi.
Izohli o'qish quyidagi tam oyillarga to 'liq am al qilingandagina 
muvafTaqiyatli bo'ladi:
1. O 'qishni hayot bilan bog'liq holda tashkil etish.
2. O 'qishning ongli va ta ’sirchan bo'lishi uchu n o'quvchilam in g 
hayotiy tajribalariga, taassurotlariga asoslanish.
3. O 'qishni ko'rgazm ali tashkil qilish, tabiatga, tarixiy joylarga 
ekskursiyalar uyushtirish, hayvonot olam i va o'sim liklar dunyosini ku­
zatish, rasm lar, jadvallar, pred m etlar bilan tanishtirish h am d a m atnni 
o 'quvch in ing ifodali o'q ish i tarzida olib borish.
B oshlang'ich sin f o 'q ish darslarida asosan s h e ’rlar, m asallar, er­
taklar, hikoyalar, afsonalar, m aqol va topishm oqlar, ilm iy-om m abop 
asarlar o 'q ib o'rganiladi. Tabiiyki, ularning h a r biri o'ziga xos shakl, 
uslub va m azm unda yaratiladi. Shuning u ch u n ham har bir janrga 
m ansub asarlarni o'ziga xos usulda o'qib o'rg anish taqozo qilinadi.
Badiiy asarni izohli o 'qishga yaqin bo'lgan m etodlardan biri