K arim a q osim ova

So‘z  turkumi
Nimani  bildiradi?
Qanday  so'roqqa
 
javob  bo'ladi?
Qanday
o'zgaradi?
Ot
Sifat
Son
Kishilik  olmoshi
Fe’I
III.  Mustaqil  ijodiy  ish.
1.  „Bahordagi  ishlar11  mavzusidagi  m ateriallarni to ‘plash va tartibga 
solish.
2.  M avzuga  d o ir  rasm  ustida  ishlash.
3.  M avzuni  yoritishga  xizmat  qiluvchi  leksik  birliklar  ustida  ishlash.
4.  Insho  rejasini  tuzish.
5.  Reja  asosida  qayta  hikoyalash.
6.  Inshoni  yozm a  shakllantirish.
7.  Yozilgan  inshoning  xato-kam chiliklarini  tuzatish.
Topshiriq. 
Yozgan  inshongizdagi  ot,  sifat,  son,  kishilik  olm oshi,
fe’lga  oid  so'zlam in g   tagiga  tegishlicha  chizing.
Uyga  vazifa: 
0 ‘tilganlarni  takrorlash.
N azorat-hisobga  olish  va  xatolar ustida  ishlash  darslarining  o'ziga 
xos  xususiyatlari  bor.  Bilimni  tekshirish  darsi  o'quvchilam ing   nazariy 
bilim larni  am aliyotga  qanday  tatbiq  qilishlarini  aniqlash  m aqsadida 
o'tkaziladi.  Beriladigan  topshiriq  turlari  va  ularning  m azm uni  tek ­
shirish  m aqsadiga  qarab  belgilanadi.  Bunda  diktant,  bayon  va  maxsus 
gram m atik  m ashqlardan  foydalaniladi.
Boshlang‘ich  sinf ona  tili  darslarida  qo‘llaniladigan  metodlar
O na  tilini  o'qitishda  o 'qituvchi  bilan  o'quvchining  birgalikdagi 
faoliyatini  tashkil  etish shakllari,  m etodlari va usullari ta ’lim tizim ining 
takom illashuvi  bilan  bog'liq  holda  rivojlanib,  yangilanib  borm oqda.
XX asrning oxirgi yillariga qad ar o'qitish  m etodlari sifatida tushu n- 
tirish-bayon  m etodi,  suhbat  m etodi,  analiz-sintez  m etodi,  m ustaqil 
ish  m etodi,  induktiv  va  deduktiv  m etodlar  ona  tili  ta ’limi  darslarini 
tashkil  etishda  ko 'p ro q   qo'llanilib  kelindi.
Bayon  qilish  metodi 
ona  tili  darslarida  qo'llangan  asosiy  m e- 
todlardan  biri  bo'lgan.  Bunda  o'qitu v ch i  bayon  qilishdan  oldin 
o 'quv chilam in g  o'rganilayotgan  m avzu  yuzasidan  bilim larini  aniqlab 
olgan.  Bu  o'quvchilarni  o'qituvchi  bayonini  kuzatib,  tinglab  borishga,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

faol  bo'lishga  undagan.  O 'qituvchining  bayoni,  ya’ni  bayon  qilish 
m etodida gram m atik  m avzuning xususiyatidan  kelib chiqib,  o'qituvchi 
m a ’lum otlarni  o 'z   so'zlari  bilan  bayon  qilib  bergan.  Bunda  o'qituvchi 
zimmasiga  o'rganilayotgan  gram m atik  m avzuning  m uhim   o 'rinlarin i 
aniq,  lo'nd a,  m isollar  tahlili  bilan  izchil  bayon  qilib  berish  vazifasi 
yuklangan.  B oshlang'ich sinflarda bayon  qilish m etodi  o'quvchilam ing 
yoshi  va  eslab  qolish  holatidan  kelib  chiqqan  holda  3—5  daqiqaga 
m o'ljallangan.  Bayon  qilish  m etodini  qo'llash  holatlari  hozir  ham  
uchraydi.
Suhbat  metodi 
boshlang'ich  sinflarda  ona  tilini  o'qitish da  keng 
qo'llaniladigan  va  shu  bosqich  o'quvchilari  tabiatiga  mos  m etod  sana- 
ladi.  Suhbat  m etodi 
savol-javob  metodi
  deb  ham   yuritilgan.  Suhbat 
m etodi  o'qituvchidan  m avzuning  xususiyatini  o'zid a  aks  ettirgan 
o'quv   m aterialini  topishni,  gram m atik  mavzuning  m uhim   belgilarini 
aniqlash,  ularning  o'xshash  va  farqli  jihatlarini  ajratish,  o'xshash  va 
farqli  jihatlariga  qarab  guruhlash,  um um lashtirishga,  xulosa  chiqa- 
rishga  yo'naltirilgan  savollar  tuzishni,  ularni  o'quvchilarga  izchil  berib 
borishni  talab  etadi.
B oshlang'ich  sinflarda  suhbat  m etodining 
muammoli  o‘qitish  me­
todi 
sifatida  q o'llanilishi  t a ’lim da  o'q uv ch ilarn i  faollashtirishga  katta 
t a ’sir  ko 'rsatadi. 
Muammoli  o‘qitish  metodiga 
am erikalik  pedagog 
va  psixolog  D yun  1894-yilda  asos  solgan.  Bu  m etodning  m aqsadi 
ilmiy  tush u n chalarni  o'zlashtirishga  yordam   berishgina  em as,  balki 
o 'q u v ch ilam in g   bilish  qobiliyatini  ham   rivojlantirish,  ijodiy  qobili- 
yatlarini  o 'stirish  ham dir.  B unda  suhbat  davom ida  o 'q itu v ch in in g  
topshirig'i  bilan  o 'q u v ch in in g   oldiga  biror  m uam m o  q o 'y ilad i  va 
darsda  m uam m oli  vaziyat  yaratiladi.  Bu  m uam m oni  o 'q u v ch i  oldin 
egallagan bilim lari asosida hal etadi. B oshlang'ich sin fo 'q u v c h ila rin in g  
hayotiy  tajribalari  kamligi  sababli  o 'q itu vch i  m uam m oni  hal  qilishga 
yordam lashuvchi  savollar  beradi.  M uam m oni  o'quvchi  hal  qila  ol­
m asa,  uni  o 'q itu v ch in in g   hal  qilishiga  to 'g 'ri  keladi.  Shuning  uch un  
boshlang 'ich   sinfda  m uam m oli  o 'q itish   m etodi