К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Ишлаб чиқариш харажатлари ҳисоби ва маҳсулот
таннархини калькуляция қилиш усули деб, у ёки бу маҳ-
сулот бирлигининг таннархини аникдашда кўлланила-
диган усуллар тизимига айтилади.
У ёки бу калькуляция усулини қўллаш куйидаги
асосий омиллар билан аникданади: ишлаб чиқариш
тури ва мураккаблиги, ишлаб чиқарилаётган маҳсулот
номенклатураси, характери, тугалланмаган ишлаб чи­
кариш ҳажми, ишлаб чикариш жараёнининг узун-қис-
Калиги ва ҳоказо.
Ишлаб чиқариш тури ва мураккаблиги, ишлаб чи-
қарилаётган маҳсулот номенклатураси ва характери,
ишлаб чиқариш жараёнининг узун-қисқалиги ва бош-
қа омилларга кўра калькуляция қилишнинг 4 усули
мавжуд:
1. Оддий усул;
2. Жараёнлар усули;
3. Буюртмали усул;
4. Норматив усул.
Ҳар бир корхонада шу корхонанинг ишлаб чика­
риш хусусиятлари ҳисобга олинган ҳолда калькуляция-
лашнинг у ёки бу усули қўлланилиши мумкин.
Калькуляция қилишнинг оддий усули. Бу усул тугал­
ланмаган ишлаб чиқариш бўлмаган ёки оз микдорда
бўлган, оддий ишлаб чиқаришга мансуб бўлган кор­
хоналарда қўлланилади. Ушбу усулда ҳисобот даврида
ишлаб чиқаришга тааллукди барча харажатларнинг уму­
мий қиймати аникданиб, бу харажатлар маҳсулот тур­
лари ўртасида маълум кўрсаткичларга (ўртача режа тан­
нархи, асосий ишчиларнинг иш \ақи, материаллар ха­
ражати ва бошқалар) мутаносиб равишда тақсимла-
нади.

---

Мисол. “Бобур” компаниясида уч турдаги - А , Б, С мах­
сулотлар ишлаб чиқарилади. Уларнинг режа таннархи А —
160 сўм, Б — 45 сўм, С — 226 сўм. Ж орий даврда бу маҳсу-