K 21-20 guruh talabasi Jabborov Islombek

Bayon qilingan fizikaviy xodisa nazorat qilinayotgan zanjirdagi kuchlanish (yoki) tokning chegaraviy qiymatlariga ta’sirlanuvchiavtomatik zanjirlarning ishiga asos qilib olingan. VI. Funktsional o’zgartirish Nochiziq zanjirlar va elementlardan zanjirlarning kirish hamda chiqishdagi qiymatlari ma’lum funktsional bog’lanish hosil qilish uchun keng foydalaniladi. Berilgan funksiyani ko’rish usullaridan biri shundan iboratki buning uchun uning harakteristikasi kerakli intervalda, shu funksiyaga yaqin analitik bog’lanish bilan ifodalanishi lozim.

Masalan, nochizik element xarakteristikasining ma‘lum uchastkasi Y   Sh x kurinishidagi funksiya bilan ifodalanadi. Nochizik zanjir biror uchastkasining volt- amper xarakteristikasi i  shu boglanish bilan ifodalanadi, deb faraz kilaylik. Unda  va  koeffisientlarining ma‘lum kiymatlarida ixtieriy argumentli giperbolik sinusni xisoblash ana shu uchastkadagi tok i va kuchlanish u ni ulchashdan iborat buladi. Bundan shu narsa kelib chikadiki, xar kanday ixtieriy transsendent funksiyani modellash mumkin ekan. Nochizik zanjirlarning yukorida kurib utilgan xossalari va ularda sodir buladigan fizikaviy xodisalar bilan ularning nochizik va barcha funksional imkoniyatlari tugamaydi. Bular fakat nochizik zanjirlarning chizikli elementli zanjirlardan prinsipial farkini umumiy ravishda kursatadi.

Nochiziqli elektr zanjirlar. Elektr zanjirining qarshiligi tok kuchiga va kuchlanishiga bog`liq bo`lgan zanjir nochiziqli zanjir deb ataladi. Nochiziqli zanjirlarga cho`g`lanma lampalar, elektron lampalar, ion va yarim o`tkazgichli asboblar misol bo`la oladi. Buday zanjirlarning qarshiligi doimiy bo`lmagani uchun zanjirdagi tok kuchi uning qismlaridagi kuchlanishga proporsional bo`lmaydi. Nochiziqli zanjir uchun Om qonunini tadbiq etib bo`lmaydi.

Nochiziqli induktivlik. Toki va magnitavni oqimi nochiziqli bog`langan ferromagnitivniy element nochiziqli induktiv g`altak yoki oddiy qilib nochiziqli induktivlik deb ataladi va L(i) bilan belgilanadi (1-rasm).

1-rasm
Nochiziqli induktivlik

Paramert L(i) ning nchiziqligi, asosan, induktiv g`altak joylashgan muxitning magnit o`tkazuvchanligi ning magnitaviy maydon kuchlanganligi kattaligiga bog`liqligidan kelib chiqadi. 1-rasmda po`latning ideallashtirilgan magnitlanish egri chizig`i B=f() bilan magnitaviy o`tkazuvchanligining o`zaro bog`lanishining egri chizig`i =y(н) ko`rsatilgan.
2-rasm. Po`latning magnitlanish egri chizig`i. Nochiziqli elektr zanjirlarini grafik va analitik usullarida tekshirish mumkin. Grafik usulda berilgan kuchlanishda zanjirdagi tok yoki berilgan tok zanjirdan kuchlanish elementining volt-amper yoki amper-volt xarakteristikasidan aniqlanadi. Murakkab zanjirning volt-amper xarakteristikalari analitik usulda hisoblanadi

2-rasm
Shartli chizma

Statik

Dinamik (differensial)