ming nusxada chop etiia boshlagan gazeta ko‘p o'tm ay ommalashib ketdi.
Asr o'rtalarida 100 ming atrofida o ‘quvchisiga ega bo‘lgan gazeta oradan
qirq yil o'tgach, 1,8 milliondan ziyodroq nusxada chiqa boshladi.
XX asm ing birinchi yarm ida Xitoyda ko‘p!ab
jum allar ham tashkit
etildi. U m um an, xitoylik o ‘quvchilar orasida gazetadan ko‘ra jumallarga
qiziqish kuchli ko'rmadi. Buni jum allar adadidan ham bilsa b o iad i.
C h u n o n ch i, 1923-yilda tashkil etilgan «Chjungo sinyan» yoshlar jum ali
2,8 m illion nusxagacha adadda c h o p etilgani m a’lum. 1949-yilda Pekinda
tashkil etilgan «Renmin wenhue» (Jenmin vensyuz» adabiy-badiiy jum ali
ham ju d a ommalashgan edi. U m um xitoy adabiyot va san ’at xodimlari
Assotstatsiyasining 1 million nusxada chop etilgan mazkur nashrida turfa
mavzudagi muammoti m aqolalarga keng o 'rin berilardi. 0 ‘sha yili Pekinda
tashkil etilgan yana bir adabiy-tanqidiy jurnal—«Wengi bao» (Veni bao)
sahifalarida ham asosan Xitoy ad ib va
shoirlarining badiiy asarlari, adabiy-
tanqidiy maqolalar yoritilardi.
1945—50-yillarda tashkil etilgan ziyolilarning «Syuzsi», targibotchi-
lam ing «Shishi shouse», xalqaro siyosiy mavzularni yoritishga m oijal-
langan «Shise chjishi», U m um xitoy xotin-qizlar demokratik federatsiya-
sining «Sin Chjungo funyuy» jurnallari ham ancha ommalashib ketdi.
Xitoy matbuotini tezkor va muhim axborotlar bilan ta ’minlashda
«Sinxua» axborot agentligi alohida o'm iga ega. 1949-yilda bu agentlikda
810 xodim faoliyat ko‘rsatgan b o ‘lsa, 1952-yilda ular soni 2 mingdan
oshdi. 1950-yildan e’tiboran markazlashgan davlat axborot agentligiga
aylantirilgan «Sinxua»ning 28 ta muxbirlar punkti bor edi. Uning Nyu-
Deli, Praga, Moskva, Berlin va boshqa shaharlarda
vakolatxonalari faoliyat
ko‘rsatardi.
M odom iki xalqaro siyosiy m aydonda Xitoy matbuoti ham salmoqli
o 'rin tu ta r ekan, uning taraqqiyot bosqichlarini o'rganish foydadan holi
b o im aydi.
Rossiya matbuotini XX asm ing birinchi yarmida alohida tasaw ur
etish yoxud tasvirlash qiyin. U m u m an , ushbu davrdagi Rossiya tarixi sobiq
SSSR tarixi bilan cham barchas bog‘liq. Shu bois Moskvada tashkil etilib,
faoliyat ko'rsatgan aksariyat m am lakat nashriari butun Ittifoqqa birdek
daxldor hisoblangani sir emas. Sobiq Ittifoq
tarkibida b o ig an Rossiya
Federativ Respublikasi ham boshqa qardosh respublikalar qatori o ‘z
nashrlariga ega edi. Biroq, ushbu qism da o'sha davrdagi yetakchi nashrlar
tarixi haqida so'z yuritishimiz m aqsadga muvofiqdir.
1917-vilgacha bu o ik a d a 25 nom dagi kundalik gazetalar chop etilardi.
U lar orasida 1912-yil 5-m ay kuni Peterburgda tashkil etilgan «Pravda»
gazetasi alohida o 'rin tutardi. Sobiq komfirqaning bosh nashri boigan bu
gazeta chiqqan kun 1922-yildan to SSSR barham topgan (1991 -yilgacha
«M atbuot kuni* sifatida nishonlab kelindi. «Pravda* ham, 1918-yil mart
oyidan boshlab Moskvada chiqa boshlagan «Известия» gazetasi ham o'sha
davr mafkurasining, aniqrog'i, huk m ro n komfirqa faoliyatining «ko‘zgu*si
sanalgan. 1921-yilda tashkil etilgan «Tmd*, 1925-yildan chiqa boshlagan
«К омсомольская правда», «К расная звезда» va boshqa gazetalar, garchi
www.ziyouz.com kutubxonasi
turli tashkilotlarning nashrlari hisoblasalar-da, asli maqsadlari «mushtarak»
edi.
Bu gazetalar qatoriga o ‘sha davrda «ittifoqdosh» respublikaiarda chop
etila boshlagan nashrlar ham qo‘shilgan. Xususan, bu davrda 0 ‘zbe-
kistonda «Sovet 0 ‘zbekistoni», «Правда востока», Q irg‘izistonda «Со
ветская Киргизия», «Sovettik QoTgo'zstan», Belorussiyada «Советская
белоруссия», «Звезда» va hokazo respublikalaming
yetakchi nashrlari
chiqib turdi.
O'sha davrda qator jurnallarga ham asos solindi. Jum ladan, mashhur
«Крокодиль» jum ali 1922-yilda nashr etila boshlandi. Bu satirík jur-
nalning muxlislari sobiq Sovet Ittifoqidan tashqari ch et ellarda ham
ko(plab topilardi. 0 ‘sha yili sohaviy nashr hisoblangan «Журналисть»,
«Молодая гвардия»,
1923-yilda esa «Огонёк», «Экран», «Юное
строители» juraallari tashkil etildi. M a’lum bir mafkuragagina xizmat
qitgan nashrlarning ayrimlari o ‘sha siyosat barham topishi barobarida
faoliyatini to ‘xtatdi.
Xulosa o ‘m ida shuni aytish mumkinki, XX asrning birinchi yarmida
dunyo
matbuoti
kelgusi
davrlar . uchun
tam al
toshini
yanada
mustahkamladi. Bu davrda b o ‘lib o ‘tgan Birinchi va Ikkinchi jahon
urushlari, boshqa qanchadan-qancha ijobiy va salbiy voqealar o ‘z
vaqtida
0
‘sha «hayot ko‘zgulari»da aks etdi. Biroq turfa m udhish hodisalar aynan
matbuot taraqqiyotiga unchaiik to ‘siq bo'la olmadi. Bil’aks, qator ilg‘or
mamlakatlarda vaqtli m atbuotning o ‘ziga xos maktabi yaratildi. Garchi
sobiq ittifoq davrida chet el matbuotiga faqat salbiy m unosabatda bo'linib,
ular faoliyati biryoqlama talqin etilgan bo‘lsa-da, bu boradagi haqiqat
butunlay sinib ketgani yo‘q. U ni teran nigoh ila o ‘rganish esa foydadan
holi bo‘lmaydi. Mazkur bob va kitobda biz, mualliflar ushbu masalaga
yangicha, yurtimiz mustaqiHigi mafkurasi nuqtayi nazaridan yondashishga
harakat qildik.
Do'stlaringiz bilan baham: