Jurnalistikaga


(lotincha  s o ':  b o ‘lib,  inter-aro  va  net  (work)  — tarmoq  degan



Download 9,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/249
Sana30.12.2021
Hajmi9,43 Mb.
#91170
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   249
Bog'liq
Jurnalistikaga kirish.Qozoqboyev T. Xudoyqulov M

(lotincha  s o ':  b o ‘lib,  inter-aro  va  net  (work)  — tarmoq  degan 
m a ’nolarni  bildiradi)  —
  katta 
(global)
  va  kichik  (
lokal)
  kompyuter 
tarmoqlarini  o ‘zaro bogiovchi  butun jahon kompyuter tizimidir.  Bu yangi 
tarmoq  iste’molchilarga  axborotni  saqlash,  e io n   qilish,  j o ‘natish,  qabul 
qilish,  izlash  va  m aiu m   b o ig an   barcha  variantlar 
(matn,  tovush,  video 
tasvir, fotosurat,  grafika,  musiqa  tarzida va boshqa ко ‘rinishlarda axborot 
almashinishga imkon yaratadi).
Internet faqat matnni emas, balki tasvirni, suratlarni, rasmlarni, tovush 
va  videotasvirlami  uzatibgina  qolmay,  voqea  yuz  berayotgan  joydan 
to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri olib  borishga ham qodir.  0 ‘zbekistonda internet faoliyati 
1997-yilda  boshlandi.  Dastlab  Naytov,  Uznet  yoki  Istlink  kabi  provaydr 
kompaniyalar faoliyat boshladi.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  “Intemet”ning 
xalqaro  axborot  tizimlariga  kirib  borishni  ta ’minlash  dasturini  ishlab 
chiqishni  tashkil  etish  chora-tadbirlari  to ‘g ‘risida”gi  qarori  (2001) 
0 ‘zbekistonning bu borada xalqaro miqyosda o ‘z mavqeiga ega boiishiga 
xizmat  qiladi.  0 ‘zbekistonda  m aium otlam i  uzatish  milliy  tarm ogi 
0 ‘zPAK Davlat kompaniyasi va 0 ‘zNET tarm ogidan iborat.
36


Shuni ham e ’tirof etish kerakki, u xalqaro telefon tarmog‘iga o ‘xshash 
hech kimga tobe  emas va uni hech kim to ‘laligicha boshqarmaydi.  Internet 
tarmog‘idan  barcha kompyuterlarning yagona  umumiy tili -  TSR/IP  -  tili 
deb  nomlanadi  va  kompyuterdan  foydalanuvchilar  bu  til  orqali  o ‘zaro 
muloqotda bo ‘ladilar.
Internet  tarm og‘ida  elektron  pochta  (E  -   mayl)  ham  bor.  internetga 
ulanishning  ikki  y o ‘li  bor:  doimiy  aloqa  kanali  va  telefon  bo‘yicha. 
Birinchi  yo‘l  qimmat,  ammo  aloqasi  sifatli,  ikkinchi  y o ‘l  arzon,  ammo 
sifati  uncha  yuqori  emas.  Aloqa  kanallari  orqali  internetga  ulanishni 
ta’minlovchi tashkilot provayder deb ataladi.
Intemetni  hozircha  ommaviy  axborot  vositalari  tarkibiga  kiritmagan 
yoki 
ommaviy 
axborot 
vositalari 
maqomi 
berilmagani 
holida 
kommunikatsion texnologiya deb yuritish maqsadga muvofiq.
“0 ‘zbekistonda  ishlab  chiqarilgan”  nomidagi  veb  -   savt  ochilgan. 
0 ‘zbekiston 
ommaviy 
axborot  vositalaridan 
«Правда  Востока», 
«Народное  слово»,  “BVV”,  “Davr”,  “Axborot” teledasturlari  va hozir  ish 
boshlagan  “0 ‘zbekiston  24”  axboriy-tahliliy  teledastur  hokazo  o‘z  veb  -  
saytlariga ega.
Ommaviy  axborot  vositalari  tarkibidagi  birinchi  guruhni  bosma 
matbuot  dedik.  Uning  o ‘ziga  xosligi  nimalardan  iborat? 
Matbuotning 
o ‘ziga  xos  xususiyati  uning  o ‘z  mazmunini  yozma  so‘z  orqali  ifoda etishi 
hamda matn tahlilida radio va televideniyega nisbatan tasviriy vosita ancha 
kamroq  bo ‘lgani bilan ajralib  turadi.  0 ‘qish jarayonining o ‘zi  (shifrlangan 
shartli  bosma  harflarni  o ‘qish)  yuqori  darajadagi  abstrakt  tafakkurga 
tasavvur etishda faol  bo‘lishga aqliy  g‘ayratga qaratish demakdir.  Natijada 
m uallif va o ‘quvchining o ‘zaro  aloqasi mustahkamlanadi.  Yana shuni ham 
aytish  kerakki,  matbuotning  obro‘-e ’tiborini  ommaviy  aloqa  genotipida 
mavjud k o ‘p yozma nutq madaniyati asoslanib turadi.
Va  nihoyat,  gazeta  hamda  jurnallar  matni  axborotlar  xazinasi  rolini 
o'ynashda juda  qulay,  ularni  xohlagan  paytda  to‘la  o ‘rganish  imkoniyati 
bor,  ular  bir  yerda  yig‘ilgan  bo‘ladi,  ulardan  nusxalar  ko‘chirish  oson 
kcchadi va h.k.
Dunyo  miqyosida  televideniye  hamda  kompyuter  aloqasining  keng 
yoyilishi  natijasida  insoniyatning  madaniy  hayotiga  aloqador  yozma 
jumalistikaning saqlash borgan sari muammoga aylanib bormoqda. 
"
37


Zamonaviy  radioning  afzalliklari  uning nafaqat g ‘oyatda tezkor  aloqa 
vositalaridan  biri  ekani,  nafaqat  radioelektronika,  radiofizikadek  eng 
zamonaviy fanlaming asosi  boigan i bilangina emas,  balki  uning ommaviy 
axborot  vositasi,  siyosiy,  ijtimoiy,  m a’rifiy,  madaniy,  tarbiyaviy  vosita 
ekani  bilan  belgilanadi.  Uning  afzalliklaridan  yana  biri  hammabopligi, 
hozirjavobligi,  tezkorligi,  chegara  bilmasligi  hamda  texnik  jihatdan 
oddiyligi, ishlab chiqarish jarayonining arzonligidir.
Qaysi  shaklda  namoyon  bo ‘lmasin,  “Jonli”  efir  -   jurnalist  bilan 
tinglovchi o'rtasidagi  o ‘zigaxos muloqot b o iib , u sodir boiayotgan voqea
-   hodisalaming  “Jonli”  aksi,  vaziyatning  tub  mohiyatini  akustik  shaklda 
yetkazib berish usulidir.
Radio  ijtimoiy  fikrni  shakllantiruvchi,  real  hayotga yaqinlashib  uning 
mazmuni va muhitini  toiaqonli  aks ettimvchi, jurnalistikaning mafkuraviy 
xususiyatini 
ifodalovchi 
vositadir. 
Bu 
barcha 
radio 
eshittirish 
mahsulotlariga katta talab qo‘yadi.
Shu  borada  0 ‘zbekiston  radiosining  “M ash’al”  kanali  borasida  biroz 
to ‘xtalsak.  Bu  davlat  radiosi.  Uning  soat  9.00  dan  18.00  ga  qadar  olib 
borayotgan jonli  muloqot  dasturi  o ‘zinmg jozibasi  bilan  ta’sirchan.  Uning 
jonli  muloqotda  radio  xazinasidan  mumtoz  va  zamonaviy  kuylardan, 
jumladan,  “Cho‘li  iroq”,  “Munojat”,  “Chaman  у alia",  “Yetti  go‘zal”, 
“Qalb  sadosi”  singari  ohanglar  bilan  tmglovchilaming  m a’naviy  hayotda 
muhim  o‘rin  tutayotgan,  ular  didini,  sezgilarini,  ko'nglmi  go‘zallik  va 
nafosat  tuyg‘ulari  bilan  boyitayotganini  e’tirof  etish  kerak.  Shu  o‘rinda 
soat  6.00  dan  boshlab,  ikki  soat  davom  etadigan  “Ertalabki  panorama” 
axborot 
blokining 
axborotga 
boyligi 
va 
uning 
tezkorligi 
ham 
tinglovchilarga manzur bo‘lganini e’tirof etish kerak.
Endi  xususiy  radiolar faoliyati  haqida to‘xtalsak.  Mustaqillik sharofati 
bilan  davlat  tasarrufida  boim agan  radiostansiyalar  -   “Grant”,  “Sezam”, 
“0 ‘zbegim  taronasi”,  “Hamroh”,  “Oriyat”  (Toshkentda),  “Vodiy  sadosi” 
(Andijondaj,  “Ey-El-Si” (Urgenchda), Navoiy kon-metallurgiya kombinati 
radiostansiyasi 
(Navoiyda) 
faoliyat 
k o ‘rsatmoqda. 
Bular 
ichida 
jurnalistlami  tayyorlash  xalqaro  jamoatchilik  markazi  hamda  “Edelveys 
Ali” xususiy firmasining  “Grand” radiostansiyasi  o ‘z  faoliyati  bilan ajralib 
turadi.  Eshittirishlami  tayyorlashda  “Grand”  xodimlari  tinglovchilarning
38


yoshi,  kasbi,  qiziqishlari,  milliy  mentaliteti  va  boshqa  xususiyatlarni 
hisobga olgan holda faoliyat yuritishadi.
Eshittirishlar  reytingni  hisobga  olish,  kamchiliklami  tahlil  qilish, 
yangi  mavzular  topish  kabi  izlanishlar  tufayli  “Grand”  tinglovchilar 
mehrini qozonmoqda.
Afsuslanib, 
boshqa 
FM 
radiostansiyalar 
mundarijasi 
asosan 
musiqaviy-ko‘ngilochar  yo‘nalishdan  nariga  o'tmayotganini  ham  e ’tirof 
etish kerak.
Televideniye,  radio,  kino,  fotografiya,  rassomlik  san’ati,  teatr  va 
boshqa  aloqa  hamda  ijodiy  faoliyat  vositalari  imkoniyatiga  ega  bo‘lgan 
axborot tizimi, to ‘g‘rirog‘i texnik san’at turlaridir.  Uning  imkoniyatlaridan 
to‘la va unumli foydalanish vaqti keldi.
Agar  “Davlat  teleradiokompaniyasiga  qarashli  kanallar  haqida 
to ‘xtaladigan  bo‘lsak,  ulaming  saviyasi  nisbatan  qoniqarsiz  ahvolda. 
Chunonchi,  Rossiya teleko‘rsatuv  va radio  eshittirishlaridan  farqli  o ‘laroq 
bizda jiddiy siyosiy, iqtisodiy va xalqaro mavzularga bagishlangan tahliliy 
ko‘rsatuvlar,  bahs  -   munozaralar  anchagina  oz,  borlari  ham  eng  avvalo 
ta’sirchanlik borasida anchagina z a if’.
Ammo,  0 ‘zbekiston  televideniyesining  “Mehr  ko‘zda”  ko‘rsatuvi, 
“Yoshlar”  telekanalining  “Davr”  axborot  dasturi,  “lnterfutbol”,  “Ring 
qirollari”  kabi ko‘rsatuvlari tomoshabinlarga m a’qul  bo‘layotganini e ’tirof 
etish kerak.
Siyosatshunos  Jaloliddin  Hakimov -  Respublika televideniyesi  orqali 
namoyish  etilayotgan  ayrim  audio  -   video  mahsulotlar,  reklamalar 
xalqimiz  madaniyati  va  an’analariga  mutlaqo  to ‘g ‘n   kelmaydi.  “Qonli 
sport”,  “Politsiyachi  -   robot”,  “Qotilning  maktubi”,  “Terminator”,  “Ov 
mavsumi”,  “Qotillik  instinkti”  singari  ajnabiy  badiiy  filmlarda  ozmuncha 
zo‘ravonlik,  qotillik  ko ‘z  -   ko‘z  qilmayaptimi?!  Ularni  “Mijja  qoqmay” 
tomosha qilayotgan yoshlarimiz  ongida qanday  jarayonlar  kechayotganini 
kim  tahlil  qiladiyu,  undan  kim  to ‘g ‘ri  xulosa yasab,  to ‘g ‘ri  chora topadi?- 
degan juda o ‘rinli savol tashlaydi.
Buning  uchun malakali  fikrlay  oladigan,  tahlil  qilish  qobiliyatiga  ega 
bo‘lgan  professional  kadrlar  kerak.  Afsuski,  bunday  jurnalist  kadrlarimiz 
bugungi kunda talab darajasidan ancha oz.
39


H.H.Niyoziy  nomidagi  san’atshunoslik  ilmiy  tadqiqot  instituti 
tadqiqotchisi  Ilmira  Raxmatullaeva:  “Mamlakat  hayotidagi  har  qanday 
munozarali  masalalar  aynan  televideniye  orqali  (interaktiv  televideniye) 
xalqning  istak -   irodasi  bilan hal  etilishi  mumkinligi  qo‘shni  mamlakatlar 
televideniyelari  uchun  odatiy  holga  aylanayotganini  ko‘rib  turibmiz.  Bu 
masala  o ‘ylashga  arzigulik, 
mamlakat 
siyosatshunoslari, 
olimlari, 
jamiyatshunoslari,  san’atshunoslari  tomonidan  ishlab  chiqilishi  zarur 
b o ig a n  masalalami  biridir.  Yangi  asrda televideniye  o ‘z  zimmasiga yangi 
vazifalami  o lm o g i  lozim”  deb  yozadi.  Lekin  buning  uchun  Oliy 
Majlisning  Qonunchilik  palatasi  tezlik  bilan  davr  axborot  sohasida  yangi 
yagona  davlat  siyosatini  ishlab  chiqishi,  axborot  tarqatish  imkoniyatlarini 
kengaytirishi lozim.
0 ‘zbekiston  axborot  agentliklari  ham  mafkuraviy  jarayonlarda 
ishtirok  etadi.  Ular  boshqa  axborot  vositalariga xizmat  qiladi,  to ‘g‘rirog‘i 
ularga  tayyor  va  “xom”  materiallar  yetkazib  beradi.  O'zlari,  odatda  agar 
o ‘zlarining gazeta -  jurnallari  yoki  teleradiokanallari  b oim asa  aholi  bilan 
to‘g‘ridan-to‘g i i   aloqa  qilishmaydi.  Axborot  agentliklarining  tuzilgani 
ommaviy axborot vositalari  ishini ancha yengillashtirdi.
Hududlardagi  turli  voqealar  haqidagi  xabarlar  tezkorlik  bilan 
ommaviy axborot vositalariga yuboriladi.
0 ‘zbekiston Milliy  axborot agentligi, 0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi 
ishlar  vazirligi  tasarrufidagi  “Jahon”  axborot  agentligi,  nodavlat  axborot 
agentligi  bo im ish   “Turkiston  press”  ommaviy  axborot  vositalarining 
boshqa  turlariga  axborot  yetkazish  bilan  shug‘ullanadi.  1996-yildan 
e ’tiboran yirik kompyuter tizimi,  ya’ni  keng koiam li jahon axborot tizimi 
b o im ish   “Internet”ga  ulangan  respublika  ommaviy  axborot  vositalari 
undan eng so‘nggi yangiliklarni qabul qilib olishi y o ig a  qo‘yildi.

Download 9,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   249




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish