Jurnaldan ko‘chirib bosilgan maqolalar «Til va ada biyot ta’limi»dan olindi, deb izohlanishi shart

Gulxan JUMA

YEVA,

 

Nizomiy nomidagi TD

PU 

Xorijiy tillar kafedrasi o‘qituvchisi

SIMVOLNING TARJIMADAGI MUAMMOLARI

Xususan, Navoiyda “arg‘uvon”, 

“arg‘uvongul”, “arg‘uvoniy”, 

“arg‘uvonrez” singari 

obrazlar ishtirok etgan 

she’riy misralar ko‘p 

uchraydi. 

V . G y o t e n i n g 

“Yosh 

Verterning 

iztiroblari” romanida ham arg‘uvon simvolidan 

foydalanilgan:  “Und  was  über  alles  geht,  sind 

zwei 

Linden

, die mit ihren ausgebreiteten Ästen 

den kleinen Platz vor der Kirche bedecken, der 

ringsum  mit  Bauerhäusern,  Scheuern  und  Höfen 

eingeschlossen ist”. Ya.Egamovaning tarjimasiga ko‘ra: 

“Eng yoqimlisi shuki, ikkita g‘oyat sershox 

arg‘uvon 

daraxti  chor-atrofidagi  dehqon  kulbalari,  hovlilari  va 

omborlari bilan o‘rab turgan cherkov maydonchasiga 

soya solib turadi”.

Tarjimon bu simvolni o‘zbek tiliga so‘zma-so‘z tarjima 

qilgan. Mazkur timsol mohiyatini oydinlashtiruvchi 

jihat  shundaki,  arg‘uvonni  nemislar  o‘z  uylari  atrofiga 

ekishgan va hayotining quvonchli onlarini o‘sha daraxt 

ostida o‘tkazishgan. 

H.Gotshalk Boltiq dengizi bo‘yida yashovchi xalqlar 

mifologiyasiga oid muhim ma’lumotni keltirib o‘tar ekan, 

asosan, uch daraxt – arg‘uvon, yong‘oq va qayrag‘och 

muqaddas hisoblanganini ta’kidlaydi: “Birinchi 

navbatda eman, keyin arg‘uvon va chetan (ryabina). 

Eman momaqaldiroq sochuvchi Perkunas ma’budi 

bo‘lib, ibodat bilan bog‘liq qurbonlik marosimlarining 

markazida turar edi”.

Arg‘uvon daraxti va u bilan aloqador ramziy obrazlar, 

udumlar nafaqat nemis madaniyati, balki Yevropaning 

boshqa xalqlari folklori va mifologiyasining ham 

ajralmas bir bo‘lagi hisoblangan. 

Maqolada tahlilga tortilgan simvolik vositalar tildan 

tilga tarjima qilish jarayonida mutarjimlar tomonidan 

tushirib qoldirilishi, ba’zida  ma’lum bir ramziy obraz 

o‘rnida o‘girma tilining milliy xususiyatlaridan kelib 

chiqqan holda boshqa vosita qo‘llanilganligi ham 

kuzatiladi. Bu kabi holatlar “Qorqiz” ertagida ham 

mavjud: “Weiß wie Schnee, rot wie Blut, schwarz wie 

Ebenholz”. 

Ertakdagi 

das­ Ebenholz

 leksemasi, aslida, 

rangi qora obnus daraxtining nomi. Manbalarda 

---

38

e-mail: [e-mail]

Kichik tadqiqot

keltirilishicha, obnus daraxti – go‘zallik timsolidir. 

Qizlarning tim qora sochi ana shu daraxtning rangiga 

o‘xshatiladi. Tadqiqotchi K.Follmar ushbu simvolik 

vositaning genezisi va badiiy adabiyotdagi talqiniga oid 

o‘z  fikrini  aytib  o‘tgan:  “Qora  obnus  daraxti  go‘zallik, 

ekzotiklik va oliyjanoblik timsoli hisoblanadi. Antik davr 

mifologiyasida jahannam xudosi – Plutonning taxti 

obnusdan yasalgan”. Obnus daraxti “Qorqiz” ertagida 

go‘zallik ramzini ifodalagan. 

“Herder-leksikon  simvollari”da  bu  simvolga  oid 

ma’lumot qayd etilgan: “Obnus daraxti o‘zining rangi 

sababli qora simvoli ma’nosida qo‘llanilgan” [5:38]. 

Ertakning asliyatida mazkur simvol qo‘llanilgan matnga 

e’tiborni qaratamiz: “Da betrachtete es die Königin mit 

grausigen Blicken und lachte überlaut und sprach: “Weiß 

wie Schnee, rot wie Blut,