Jumaboyev Nu’mon Zayniddinovich Bajardi: Mirmansurov N. M tekshirdi: Toshkent 2021

C. Hisobvaraq turkumi (kategoriyasi):
1. Aktiv
2. Majburiyatlar
3. Kapital
4. Daromadlar
5. Xarajatlar
6. Koʻzda tutilmagan holatlar

MM-hisobvaraq turkumiga tegishli asosiy hisobvaraqlar
SS-asosiy hisobvaraqlariga tegishli subhisobvaraqlar (ikkinchi tartib)
Yordamchi kitobda shaxsiy hisobvaraqlar quyidagi sxema boʻyicha kodlashtiriladi:

CCCCC - balans hisobvaragʻi
VVV - valyuta kodi
K - nazorat kaliti
SSSSSSSS - bank yoki mijoz kodi
NNN - hisobvaraqning tartib raqami
(20208 000 9 12345678 002)
20208… – MChJ
20210… – AJ
20212… – Shirkat
20214… – Sugʻurta
20218… – YaTT

Bundan tashqari Yordamchi kitoblarga Markaziy bank, tijorat banklari boshqarmalari, hamda operatsiyalarni boshqarish maqsadida tijorat banklari menejmenti (boshqarishi) uchun zarur boʻlgan muayyan axborotlar bilan taʼminlovchi qoʻshimcha maʼlumotlar kiritiladi.

Hisobvaraklar rejasida xar bir hisobvarak uchun u aktiv yoki passiv boʻlishi aktiv-passiv koldiklarga ega boʻladigan ayrim hisobvaraqlardan tashqari, anik belgilab qoʻyilgan. (Aktiv ) (hisobvaraqlarga “Aktivlar”, “Xarajatlar” va “Koʻzda tutilmagan holatlar” boʻlimlaridagi balans hisobvaraqlari, passiv hisobvaraqlarga “Majburiyatlar”, “Kapital” va “Daromadlar” boʻlimlaridagi balans hisobvaraqlari taalluqlidir.
Aktivlarning real qiymatini aks ettirish maqsadida “Aktivlar” boʻlimiga kontr-aktiv hisobvaraqlari, majburiyatlarning real qiymatini aks ettirish maqsadida esa “Majburiyatlar” boʻlimiga kontr-passiv hisobvaraqlar kiritilgan.
“Koʻzda tutilmagan holatlar” boʻlimiga operatsiyalarni ikki yoqlama yozuv uslubi boʻyicha aks ettirish va amalga oshirilgan operatsiyalarning toʻgʻriligini qoʻshimcha nazorat qilish imkonini beruvchi kontraktiv hisobvaraqlar kiritilgan.
Baʼzi hisobvaraqlardan tashqari “Aktivlar” likvidlilik, “Majburiyatlar” esa muddatlilik tamoyillariga asosan tasniflangan.
Mazkur hisobvaraqlar rejasida xar bir ikkinchi tartibli balans hisobvaraјi uchun hisobvaraq taʼrifi berilgan boʻlib, unda hisobvaraqning debeti va krediti boʻyicha qanday operatsiyalarni aks ettirish, hamda analitik hisobini yuritish koʻrsatilgan. Batafsil analitik hisob yuritish uchun banklarda shaxsiy hisobvaraqlardan tashqari hisob va reyestrlarning qoʻshimcha jurnali yuritilishi mumkin.
“Daromadlar” va “Xarajatlar boʻlimi uchun analitik hisob koʻrsatilmagan boʻlib, ushbu boʻlimlardagi hisobvaraqlar bank ichki hisobvaraqlari hisoblanadi. Tijorat banklari Markaziy bank talablari va ichki hisob siyosatidan kelib chiqqan holda ushbu hisobvaraqlarda analitik hisobni qanday yuritishni oʻzlari belgilaydilar.