Joy elementlari va relyefni xarita va rejalarda tasvirlash

Suv yig‘iladigan maydon chegarasini aniqlash. Havza yoki suv yig‘iladigan maydon deb yer sirtining shunday qismiga aytiladiki, undan suv relyefi sharoitlari bo‘yicha berilgan daryo, jarlik va h. k. oqib tushishi kerak. Suv yig‘iladigan maydonning chegaralari bo‘lib suv ayirg‘ich chiziqlari xizmat qiladi. 5- rasm- dagi topografik xaritada e nuqtada qurilayotgan to‘g‘on uchun havza chegarasi ko‘rsatilgan. Suv ayirg‘ich chiziqlari gorizontal- larga perpendikular punktirda o‘tkazilgan (6410, 6411).

uz
Nuqtalarning geografik va to‘g‘ri burchakli koordinatalarini aniqlash. Kenglik va uzoqliklar xarita varag‘i romi uchlarida yozil-

gan (5- rasmga qarang, j

jg‘
=54°40¢, l

=18°03¢45²). Xarita

romida kenglik va uzoqlik bo‘yicha butun minutlar (rang quyuq)
ajratilgan. Romning qarama-qarshi tomonlaridan uchlarini tutashtirib, parallellar va meridianlar minutli to‘ri hosil qilinadi. Masalan, un zavodi nuqtasidan (6511) yaqin (g‘arbiy) meridian- gacha kesma a va uzoqlikning bir minuti uzunligi b (romda) bo‘lsa, nuqta uzoqligi:

^{l = l} +
60^ _,

AM _b
berilgan nuqta uchun:
l = 18^ 04^+ ^{60 9,8 sm} = 18^ 04^ 56 ^.
10,5 sm

Nuqta kengligi ham shunday hisoblanadi:

j = 54^04^+ ^{60•13,7sm} = 54^40^44 ^.
18,6 sm

Shu nuqtaning to‘g‘ri burchakli koordinatalari koordinata to‘ri- ning tiklik va ufqiylik chiziqlariga nisbatan pargar (o‘lchagich) va masshtab chizig‘i yordamida aniqlanadi:

x=6 065 km+542 m=6 065 542 m,
y=4 311 km+756 m=4 311 756 m.

3. 
   Karta bo‘yicha chiziqning haqiqiy azimuti va direksion bur- chagini aniqlash. P nuqtadan yaxshilangan gruntli yo‘lning haqiqiy azimuti va direksion burchagini aniqlash uchun P nuqtadan g‘arbiy
   

3 6

va sharqiy minutli romga va kilometrli to‘rning tiklik chizig‘iga parallel chiziqlar o‘tkaziladi. Transportir noli P nuqtada shimolga qaratib qo‘yilib, yo‘l yo‘nalishiga A=89°10¢ va a =91°30¢ bur- chaklar olinadi.