Joy elementlari va relyefni xarita va rejalarda tasvirlash

Qiyalikning yotiqlik nishabligi va qiyalik burchagini topish.

Qiyalikning yotiqlik nishabligi va qiyalik burchagi (2.1), (2.2)

3 4

formulalardan yoki grafik usulida qo‘yilish masshtablari grafikla- ridan foydalanib 2.3 da bayon qilingan usullarda topiladi. 5- rasm- dagi xaritaning janubi sharq qismida qo‘yilish masshtabi keltiril- gan, undan foydalanishda xaritadan pargar (o‘lchagich) qadamiga B va C nuqtalar orasidagi (6511) bc masofa olinib, uni qo‘yilish grafigiga qo‘yiladi va egri chiziq bilan kesishish nuqtasi topiladi.

bc
Masalan, qo‘yilish grafigidan olingani n =2,4°, (2.1) formula

bc
bo‘yicha hisoblangani esa n
i=41 %.
=2,3° yoki (2.2) formulaga ko‘ra

3. 
   Xaritada berilgan nishablikdagi chiziqni o‘tkazish. 5- rasmda A nuqtadan B nuqtagacha nishabligi 35 % (2°) bo‘lgan chiziqni o‘tkazish kerak. Qo‘yilish masshtabidan 35 % ga mos pargar qadami olinib, A nuqtadan ketma-ket hamma gorizontallar kesiladi. Nuqtalar tutashtirilib, berilgan nishabligi chekli chiziqni hosil qilinadi. Agar pargar qadami gorizontallar orasidagi masofadan kichik bo‘lsa, ular to‘g‘ri chiziq bo‘yicha tutashtiriladi (6411, 6511).
   
4. 
   Xaritada berilgan yo‘nalish bo‘yicha joy profilini yasash. Malinovka shahri (6411) shamol dvigateli (6412) chiziq bo‘yicha rejali profilni yasash uchun to‘g‘ri chiziq o‘tkazilib, unda xarita masshtabida K, 1, 2, 3, 4, 5, 6, E va h.k. nuqtalar, ya’ni gorizontallarning KE to‘g‘ri chiziq bilan kesishish nuqtalari orasidagi gorizontallar yoki interpolyatsiyalashdan topilgan belgilarga teng. Bu nuqtalar belgilari profil asosiga perpendikularga gorizontal masshtabdan 10 marta yirikroq masshtabda qo‘yiladi.
   

Hosil bo‘lgan nuqtalar silliq egri chiziq orqali tutashtiriladi (28- rasm).
Profil yordamida joy nuqtalari orasidagi o‘zaro ko‘rinishni bilish mumkin, buning uchun ularni to‘- g‘ri chiziq bilan tutashtirish kerak. Agar nuqtalar orasida ko‘rinish bo‘lmasa, ulardan birini qanday miqdorda ko‘tarish kerakligini aniqlash mumkin. Agar bir nuqta- dan bir necha yo‘nalishlar bo‘yi-

cha profillar yasalsa, unda xaritaga
shu nuqtadan ko‘ rinmaydigan
3 5

24. 
    rasm. KE chiziq bo‘yicha
    

bo‘ylama profil. Masshtablar: ufqiy: 1:25 000; tik: 1:5 000.

(ko‘rinmaslik maydoni) joy uchastkalarini xaritaga tushirish mumkin.
28- rasmga ko‘ra K va E nuqtalar o‘zaro ko‘rinarli.

3.