Joy elementlari va relyefni xarita va rejalarda tasvirlash

TOPOGRAFIK XARITA VA REJALAR BO‘YICHA MASALALAR YECHISH (AMALIY MASHG‘ULOT)

Reja gorizontallari bo‘yicha joy relyefini baholash va muhan- dislik inshootlarini loyihalash bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘pgina masalalarni yechish mumkin. Bunday masalalarga gorizontallar ustida va ular orasida yotgan nuqtalarning balandliklarini aniqlash, joy chiziqlari nishabliklari va qiyaliklarini aniqlash, berilgan chiziq

3—O‘.O‘tanov 3 3
yo‘nalishi bo‘yicha profil tuzish, berilgan nishablikdagi chiziqni o‘tkazish, yer tekislash uchun qiya sirtni loyihalash, jismlar hajmlarini hisoblash kabi yechimlari quyidagi misollarda keltiril- gan masalalar kiradi.

1. Gorizontal belgisini berilgan nuqtaning balandligi va ma’- lum relyef kesimi bo‘yicha aniqlash.

Bu masalani yechishda gorizontal belgisi relyef kesimi baland- ligiga karrali, berilgan nuqta balandligi va eng yaqin gorizontal belgisi farqi relyef kesimi balandligidan kam bo‘lishi kerak. 5- rasmdagi xarita varag‘i qismida gorizontallar 2,5 m dan o‘tka- zilgan. Malinovka tog‘i balandligi esa 159,7 m, demak, yaqinroq eng kichik gorizontalning balandligi 157,5 m (kvadrat 6411).

2. Joy nuqtalari belgilarini aniqlash.

Agar nuqta gorizontalda yotgan bo‘lsa, uning belgisi gorizontal
belgisiga teng. Masalan, (kvadrat 6511), H ₁ =152,5 m, ikkinchi
nuqtaning belgisi balandligi har xil bo‘lgan gorizontallar orasida
joylashgan. Shu sababli uni ko‘zda interpolyatsiyalash orqali topish
mumkin. H ₂ =155,0+1,3=156,3 m. Agar nuqta bir nomli go-

3
rizontallar orasida yotgan bo‘lsa, uning balandligi taqriban topi-

ladi: 0,5 h gorizontaldan katta yoki kichik, ya’ni H
-1 ,2=153, 8 m.
=155,0-

Gorizontallar orasida yotgan 4 nuqtaning balandligi H₄ ni to- pish uchun esa chiziqli interpolyatsiyalashning quyidagi formu-
lasini qo‘llash mumkin:

H_B= H_H
+ S_{nb h} ^Smn

(2.6)

bunda: H_H — pastda quyi yotgan gorizontal balandligi,

S_nb —Bnuqtadan pastda quyi yotgan gorizontallargacha bo‘lgan masofa,
S_mn — yondosh gorizontallar orasidagi masofa,
h — relyef kesimi balandligi.

mn
Y e c h i s h : xaritada S _d4 =150 m, S =475 m o‘lchaymiz,
ularni va ma’lumH _H =152,5 m vah=2,5 m qiymatlarni (2.6) formulaga qo‘yamiz:

H_B 152 5
¹⁵⁰ =2 5 15+3 3 m. =
475