Joriy nazorat savollari

ER- modellari, semantic model kabi boshqa turlari ham mavjud. Lekin amalda asosan dastlabki ta’kidlangan uch turli modellar ko’proq qo’llanilib kelinmoqda. Berilganlar bazalarida modellar o’z navbatida bir necha bo’limlarga bo’linadi.
2 Joriy nazorat savollari
Konseptual modelni yaratish
Ta’rif va orentatsiya (mo‘ljal) Modelni ishlab chiqarishda tavsiflashni shartli ravishda quyidagi pog‘onalarga bo‘lish mumkin: Konseptual matematik va dasturiy. Bu pog‘onalada modellar yaratiladi. Konseptual (mazmunli) model-abstrakt model bo‘lib, tizimni So tarkibi va strukturasini, elementlar xususiyatini va sabab-oqibat bog‘lanishlarini aniqlaydi.
Bundan tashqari elementar hodisalar orasidagi o‘zaro ta’sir turi va darajasi, har bir elementar hodisani tizimni ishlashi umumiy jarayondagi o‘rni va ahamiyati tavsiflanadi. Dastlab Konseptual model tadqiqotchini ongida vujudga keladi. Model modellashtirish maqsadiga mos ravishda Tizimni ma Konseptual modelni ishlab chiqish tizimini So chuqur bilishni talab etadi, chunki modelda qatnashadigan va modellashtirish natijalariga ahamiyatli ta’sir etmaydigan parametrlarni tanlab olinadi.
Modelni yaratishda asosiy muammolardan biri bu modelni oddiyligi va adekvatligi o‘rtasida kompromissni aniqlashdir. Kompromiss yechimini topishni formal usullari mavjud emas. Bu muammo asosan tadqiqchining tizim haqidagi bilimlariga, hisoblash baholariga tajribasiga bog‘liq. Shuning uchun modellashtirish faqat fan bo‘libgina qolmasdan, balki san’at hamdir. Mo‘ljallanmagan modelni tuzishda ko‘pincha foydali va tashqi muhitning ta’sirlari aniqlanadi.
Stratifikatsiya.
Konsentual modelni yaratishdagi keyingi qadam modelni detallashtirish sohasini tanlash hisoblanadi.
’lum xususiyatlarini aniqlashga qaratilgan bo‘ladi. Bu jarayon M- orentatsiya deyiladi. Tadqiqotchi tizimi xayoliy kesim bilan qiziqtirgan xususiyatlari ta’riflanadi.

2 MBBT asosiy xususiyatlari - bu nafaqat ma’lumotlarni kiritish va saqlashda

ishlatiladigan protseduralar tarkibi bo’lmasdan, ularning strukturasini ham
tasvirlaydi. Ma’lumotlarni o’zida saqlab va MBBT ostida boshqariladigan fayl oldin
ma’lumotlar banki, keyinchalik esa “Ma’lumotlar bazasi” deb yuritila boshlandi.
Microsoft Access 2013 dasturini bir nеcha usul bilan ishga tushirish mumkin:
1. Ish stoli mеnyusidan quyidagilarni bajarish orqali:
“Пуск” → “Все Программы” → “Microsoft Office 2013” → “Access 2013”
va enter tugamasi bosiladi.
2. Microsoft Access da yozilgan ixtiyoriy hujjatni ochish yordamid, bunda
Acess dasturi avtomatik ravishda ishga tushiriladi.
Microsoft Access 2013 dasturi ishga tushirilgandan so’ng monitor ekranda
quyidagi ko’rinishdagi rasm paydo bo’ladi. Bu rasm Access dasturining ko’rinishi
(logotipi)dir.
Access dasturi ishga tushirilgach quyidagi ko’rinishni aks ettiradi.

Mеnyu qatori (gorizontal mеnyu). Microsoft Office dasturlar paketi

tartkibida joylashgan boshqa amaliy dasturlardan ko’ra MS Access dasturining
menyular qatori kam bo’limlarga egaligi bilan ajralib turadi. Unda quyidagi
bo’limlar mavjud: [Файл] (Fayl), [Главная] (Asosiy), [Создание] (Yaratish, hosil
qilish), [Внешние данные] (Tashqi ma’lumotlar), [Работа с базами данных]
(Ma’lumotlar bazasi bilan ishlash).
1.[Файл] (Fayl) –ushbu menyu yordamida foydalanuvchilar, elektron hujjat
haqida ma’lumotlarga ega bo’lishlari, yangi ma’lumotlar bazasini hosil qilishlari,
kompyuter xotirasida mavjud hujjatlarni ochishlari, hujjatlarni o’z hohishlariga
binoan kompyuterning ixtiyoriy diskida saqlashlari, bosmaga chiqarishlari, umumiy
foydalanishni cheklashlari, parol qo’yishlari, boshqa fayl kengaytmalariga eksport
qilish va elektron hujjatdan chiqib ketishlari mumkin.
2. [Главная] (Asosiy) –ushbu lenta yordamida foydalanuvchilar, kompyuter
xotirasidagi obyektlarni joylashtirishlari, biror-bir obyektni qirqib olishlari, shrift
kata –kichikligini o’rnatishlari, belgilangan matn bo’laklarini qalinlashtirish, qiya
qilib yozish va tagiga chizishlari, kiritilgan matnga rang berish, yozuv turuni
o’zgartirish, biror bir obyektni tez qidirib topish, ma’lumotlarni filtirlash, kiritilgan
yozuvlarni orfografik tekshirishlari, jadval kengligi, balandligini o’zgartirish va
boshqa amaliyotlarni bajarishlari mumkin.
3. [Создание] (Yaratish) –ushbu lenta yordamida foydalanuvchilar,
yaratilayotgan yangi ma’lumotlar bazasida asosiy ishtirok etadigan, jadvallar,
so’rovlar, formalar, hisobotlar, makroslar va har bir aytib o’tilgan obyektlarning
xossalari (oddiy, konstruktor, master) bilan ishlashlari mumkin.
4. [Внешние данные] (Tashqi ma’lumotlar) –foydalanuvchi ushbu
bo’limda, MS Accessda yaratilgan ma’lumotlarni boshqa elktron hujjatlar (MS
Excel, matn hujjalari, ma’lumotlar bazzasi bilan ishlovchi dasturlari)ga import va
eksport qilishlari va boshqa amaliyotlarni bajarishlari mumkin.
5. [Работа с базами данных] (Ma’lumotlar bazasi bilan ishlash) –bu
bo’limda foydalanuchi tomonidan yaratilgan ma’lumotlar bazasi ustida bir qancha
amaliyotlarni bajarishlari mumkin. Masalan: bir qancha ma’lumotlar bazasini bir
biriga bog’lashlari, arxivlash, makro buyruqlar ustida ishlash, ma’lumotlar bazasini
qayta tiklash va shunga o’xshash boshqa amaliyotlarni bajarishlari mumkin.
Umuman olganda [Работа с базами данных] (Ma’lumotlar bazasi bilan
ishlash) bo’limi yaratilgan ma’lumotlar bazasi bilan ishlashning ohirgi qaydlarni
bajarish uchun xizmat qiladi.
Har qanday ishlab chiqarilgan dasturning asosiy obyektlari mavjud bo’ladi. Bu
obyektlar, dasturning ishlash funksiyasi nimadan iboratligi va dastur nima uchun
mo’ljallanganligini o’zida aks ettiradi.
MS Accessda jadval ko’rinishida “Конструктор таблиц” (Jadvallar
konstruktori) yaratilayotgan MB larini ajratish uchun ikkita ustunga bo’lingan.
Bular, “Имя поля” (Maydon nomi) va “Тип данных”
(Ma’lumotlar turi).
1. “Имя поля” (Maydon nomi) –har bir maydon
jadvalga mos ravishda unikal (noyob) nomga ega bo’lishi
zarur. Bu nom –harflardan, raqamlardan, bitta bo’sh joy
(probel)dan, maxsus belgilardan iborat bo’lishi mumkin.
Ustunga nom berishda quyidagi (.), (!), ([ ]), (‘) belgilardan
foydalanish mumkin emas. Shuningdek, nom berishni bo’sh
joy (probel)dan boshlab bo’lmaydi. Maksimal nom berish 64
simvoldan oshmaydi.
2. “Тип данных” (Ma’lumotlar turi) –Yartilayotgan MBni MS Access
dasturi ma’lumotlarni saralash uchun “Тип данных” (Ma’lumotlar turi)dan
foydalanadi. Har bir nomga tegishli ma’lumotlar, ma’lumot turi bilan farqlanadi.
“Тип данных” (Ma’lumotlar turi) o’zida quyidagi “Текстовый” (Matnli), Поле
МЕМО (Memo maydon), “Числовой” (Raqamli), “Дата/время” (Sana va vaqt),
“Денежный” (Pul birliklari), “Счетчик” (Sanovchi), “Логический” (Mantiqiy),
“Поле объекта OLE” (OLE maydoniga tegishli obyekt), “Гиперссылка” (Giper
murojaat), “Вложение” (Ilova), “Вычисляемый” (Hisoblovchi), “Мастер
подстановок” (Qidirish ustasi) kabi obyektlardan tashkil topgan

2.