Jo`rayeva A

Glyukоza
↑
Piruvat → Oksalоatsеtat → Digidrоksiatsеtоnfоsfat

↑ ↑ ↑
Laktat Aminоkislоta Glitsеrin

Turli fiziоlоgik sharоitlarda birlamchi substratlarni glyukоnеоgеnеzda ishlatilishi kuzatiladi, masalan: 1. Оch qоlgan sharоitlarda to`qima оqsillarining ma`lum qismi aminоkislоtalargacha parchalanib, so`ng glyukоnеоgеnеz jarayonida foydalaniladi.
2. Lipidlar parchalanishidan hоsil bo`lgan glitsеrin – digidrоksiatsеtоnfоsfat оrqali glyukоnеоgеnеzda ishtirok etadi.
3. Mushaklar intеnsiv xarakati natijasida to`plangan laktat jigarda glyukоzaga aylanadi.
8.10. Glikoliz va glikogenolizning asosiy molekulyar mexanizmlari

Agar jarayon glikogendan boshlansa uni glikogenoliz deyiladi. Glikoliz va glikogenoliz jarayonlarining alohida bosqichlari 10 va 11 ta fermentlar sistemasi bilan katalizlanadi. Funktsional fermentlar zanjirini hosil bo`lishida (polifermentli funktsional sistema), oldingi reaktsiya mahsuloti keyingi reaktsiya uchun substrat bo`lib xizmat qiladi. Glikoliz fermentlari sitozolda erigan holda yoki endoplazmatik membrana to`ri bilan mustahkam bog`langan ko`rinishga ega.

Glikogenoliz va glikolizning birinchi bosqichida glyukozani fosforli efirlari hosil bo`ladi. Agar jarayon glikogendan boshlansa glikogenfosforilaza fermenti ta`sirida glyukozo-1-fosfat (I mahsulot) ajralib, fosfoglyukomutaza fermenti ishtirokida glyukozo-6-monofosfat (II mahsulot) ga aylanadi.

Agar jarayon glyukozadan boshlansa, geksokinaza fermentlari ta`sirida ATF dan fosfor kislotasi qoldig`i ko`chirilishi hisobiga glyukozo-6-fosfat hosil bo`lib, ATF →ADF ga aylanadi (272-betdagi glikolizning qat`iy ketma–ketlikda keltirilgan reaktsiyalariga qaralsin).

8.11. Glikogenoliz – glikogenni parchalanishi
To`qimalar faoliyati uchun energiya talab etilganda glikogen glyukozaga parchalanadi. Mushak to`qimasidagi glikogen, jigardagi glikogenga nisbatan kechroq parchalanadi. Glikogenni parchalanishi to`xtovsiz kechuvchi jarayondir. Organizm uzoq vaqt och qolganda energetik manba hisoblangan barcha jigar glikogeni bir kecha kunduzda (24 soat) davomida glyukoza ko`rinishida iste`mol qilinadi. Glikogenni parchalanishi ikki xil yo`l bilan sodir bo`ladi.