Jobasi: Kremniy haqqinda magliwmat

Kremniy(Si)

Atom raqami	14
Koʻrinishi	Amorf holatda - jigarrang kukun, kristall holatda — toʻq kul rang, yaltiroq
Atom xossasi
Atom massasi (molyar massasi)	28.0855 m. a. b. (g/mol)
Atom radiusi	132 pm
Ionlashish energiyasi (birinchi elektron)	786.0(8.15) kJ/mol (eV)
Elektron konfiguratsiyasi	[Ne] 3s^2 3p^2
Kimyoviy xossalari
Kovalentlik radiusi	111 pm
Ion radiusi	42 (+4e) 271 (-4e) pm
Elektrmanfiylik (poling boʻyicha)	1.90
Elektrod potensiali	0
Oksidlanish darajasi	4, −4
Termodinamik xossalari
Zichlik	2.33 g/sm³
Solishtirma issiqlik sigʻimi	19.8 J/(K·mol)
Issiqlik oʻtkazuvchanlik	149 Vt/(m·K)
Erish harorati	1688 K
Erish issiqligi	50.6 kJ/mol
Qaynash harorati	2623 K
Qaynash issiqligi	383 kJ/mol
Molyar hajm	12.1 sm³/mol
Kristall panjarasi
Panjara tuzilishi	geksagonal
Panjara davri	5.430 Å
Panjara/atom nisbati	n/a
Debye harorati	625.00 K

Kremniy bul metall bolmaǵan hám usınıń menen birge metalloid element bolıp, ol Si ximiyalıq belgisi menen ańlatpalanadı. Bul kompyuterler, kalkulyatorlar, uyali telefonlar, quyash batareyaları, diodlar hám basqalardıń zárúrli bólegi bolǵan yarım ótkezgish; bul derlik cifrlı asrni ornatıwǵa múmkinshilik bergen tiykarǵı komponent.

Kremniy mudamı kvarts hám silikatlarda ámeldegi bolıp, eki mineral da pútkil er qabıǵınıń massası boyınsha shama menen 28% ni quraydı. Sonday etip, bul Jer júzindegi ekinshi eń keń tarqalǵan element bolıp, shól hám plyajlarning sheksizligi onıń qanshellilik aǵıl-tegil ekenligine úmit baxsh etedi.

Silikon udayı tákirarlanatuǵın kesteniń 14-toparına kiredi, tap onıń astında jaylasqan uglerod menen birdey. Sol sebepli bul element tetravalentli metalloid esaplanadı ; tórtew valentli elektronǵa iye hám teoriyalıq tárepten olardıń hámmesin joǵatıp, Si kationini payda etiwi múmkin4+.

Ol kómir menen bolıwatuǵın bir ózgeshelik - bul óz-ara baylanısıw qábileti bolıp tabıladı; yaǵnıy atomlari molekulyar shınjırlardı anıqlaw ushın kovalent túrde baylanısqan. Sonıń menen birge, kremniy óziniń " uglevodorodlari" ni, yaǵnıy silanlarni payda etiwi múmkin.

Tábiyaatda kremniyning tiykarǵı birikpeleri ataqlı silikatlar bolıp tabıladı. Onıń sap formasında ol monokristalli, polikristalli yamasa amorf qattı halda kórinisi múmkin. Bul salıstırǵanda inert qattı element bolıp tabıladı, sol sebepli ol úlken qáwip tuwdırmaydi.

Tariyx

Silikon tas

Kremniy, itimal, insaniyat tariyxında eń kóp tásir kórsetken elementlerden biri bolıp tabıladı.

Bul element tas ásirdiń, sonıń menen birge, cifrlı ásirdiń bas qaharmanı bolıp tabıladı. Onıń kelip shıǵıwı tsivilizatsiyalar bir payıtlar kvarts menen islegen hám óz kóz áyneklerin islep shıǵarǵan waqıttan baslanǵan ; hám búgingi kúnde bul kompyuterler, noutbuklar hám smartfonlardıń tiykarǵı bólegi bolıp tabıladı.

Silikon ámelde biziń tariyxımızda anıq belgilengen eki dáwirdiń tamaqtası bolǵan.

Izolyatsiya

Kremniy, yaǵnıy toshbo'ron tamaqtasınan tuwılǵan at júdá kóp bolǵanlıǵı sebepli, ol jaǵdayda er qabıǵında júdá bay element bolıwı kerek edi; bul Antuan Lavuazerening tuwrı shubhası edi, ol 1787 jılda onı záńginen kemeytiwge urınıslarda áwmetsizlikke dus keldi.

Azmaz waqıt ótkennen, 1808 jılda Xamfri Devi óziniń urınısların ámelge asırdı hám elementke birinshi atın berdi: " silisium", awdarma etilgen " taslı metal" boladı. Yaǵnıy, silikon xarakteristikası joq ekenligi sebepli sol payıtqa deyin metall dep esaplanǵan.

Keyin 1811 jılda frantsuz ximikleri Jozef L. Gay-Lyussak hám Lui Jak Tenard birinshi ret amorf kremniy tayarlawǵa muvaffaq boldı. Onıń ushın olar kremniy tetrafloridni metall kaliy menen reaksiyaǵa kirdilerlar. Biraq, olar alınǵan ónimdi tazalamadilar yamasa xarakteristikalamadilar, sol sebepli olar jańa element silikon bolǵan degen juwmaqqa kelmadilar.

Tek 1823 jılǵa shekem shved ximiki Yakob Berzelius onı kremniy dep biliw ushın etarli dárejede taza amorf kremniyni qolǵa kirgizdi; Shotlandiyalıq ximik Tóbeas Tóbeson 1817 jılda onı metall bolmaǵan element dep esaplaǵanda bergen atı. Berzelius bul kremniyni alıw ushın kaliy ftorosilikat hám eritilgan kaliy ortasındaǵı reakciyanı ámelge asırdı.

Kristallı kremniy

Kristallı kremniyni birinshi ret 1854 jılda frantsuz ximiki Genri Devil tayarlaǵan. Buǵan erisiw ushın Devil alyuminiy hám natriy xloridler qospasınıń elektrolizini ámelge asırdı, usınıń menen alyuminiy silitsid qatlamı menen oralǵan kremniy kristallarini aldı hám olardı suw menen juwıp tasladı (sol sıyaqlı ).

Fizikaviy hám ximiyalıq ózgeshelikleri

Fizikalıq kórinis

Kremniy sap yamasa elementar formada kúlreń yamasa mavimsi-qara reńdegi qattı bólekten (joqarı súwret) ibarat bolıp, ol metall bolmasa da, júzleri haqıyqattan da yarqirab turadı.

Bul qattı, biraq mort qattı, eger ol polikristallardan shólkemlesken bolsa, ol da qabıqloq maydanın kórsetip beredi. Amorf kremniy bolsa toq bawırrang untaqlı qattı elementqa uqsaydı. Sol sebepli silikonning bir túrin (kristallı yamasa polikristalli) basqasınan (amorf) anıqlaw hám parıqlaw ańsat.

Molyar massa

28. 085 g / buyım

Atom nomeri (Z)

14 (14 Awa )

Eriw noqatı

1414 ºC

Qaynatıw noqatı

3265 ºC

Tıǵızlıq

-Bólme temperaturasında : 2, 33 g / ml

-Tuwrı eriw noqatında : 2, 57 g / ml

Itibar beriń, suyıq kremniy qattı kremniyga qaraǵanda tıǵızraq ; bul onıń kristallari tap sol suyıqlıq fazasında júzip júriwin ańlatadı, sebebi bul muzli suw sisteması menen júz boladı. Túsindiriw, onıń kristalındaǵı Si atomlari arasındaǵı atomlararo boslıq suyıqlıqtaǵı (tıǵızraq ) sáykes kelediganidan úlkenlew (kemrek tıǵız) ekenligi menen anıqlama bernedi.

Birlespe ıssılıǵı

50, 21 kJ / buyım

Puwlanıwdıń ıssılıǵı

383 kJ / buyım

Molyar ıssılıq quwatı

19, 789 J / (buyım K)

Elektr keriligi

Poling shkalası boyınsha 1. 90

Ionlanıw energiyaleri

-Birinshiden: 786, 5 kJ / buyım

-Ekinshi: 1577, 1 kJ / buyım

-Úshinshisi: 3231, 6 kJ / buyım

Atom radiosi

111 saat (ózleriniń almaz kristallari boyınsha o'lchangan)

Íssılıq ótkezgishligi

149 vt / (m K)

Elektr shıdamlılıǵı

2. 3·103 Ω

• m 20 ºC de

Mohsning qattılıǵı

6, 5

Birlestiriw

Silikon atomlari ápiwayı Si-Si baylanısıwların payda etiw qábiletine iye, nátiyjede olar shınjırdı anıqlaydilar (Si-Si-Si…).

Bul ózgeshelik uglerod hám altıngugurt menen de kórinetuǵın boladı ; biraq, sp hibridizatsiya3 kremniy basqa eki element menen salıstırıwlaganda talay kem hám qosımsha túrde olardıń 3 p orbitalları kóbirek tarqaladı, sol sebepli sp orbitallardıń ústpe-úst túsiwi3 nátiyjede kúshsizlew.

Si-Si hám C-C kovalent baylanısıwlarınıń ortasha energiyaleri uyqas túrde 226 kJ / buyım hám 356 kJ / buyım. Sol sebepli Si-Si baylanısları kúshsizlew. Usınıń sebepinen, kremniy turmıstıń hasası emes (altıngugurt da emes). Haqıyqattan da, kremniy payda etiwi múmkin bolǵan eń uzın shınjır yamasa skelet ádetde tórt aǵzadan ibarat (Si4).

Oksidleniw nomerleri

Kremniy hár birinde ózleriniń zaryadları menen ionlar bar ekenligin názerde tutqan halda, tómendegi oksidleniw sanlarınan birine ıyelewi múmkin:-4 (Si4-),-3 (Ha3-),-2 (Ha2-),-1 (Awa -), +1 (Ha+), +2 (Ha2+), +3 (Ha3+) hám +4 (Ha4+). Olardıń barlıǵınan -4 hám +4 eń áhmiyetlisi.

Mısalı,-4 silikonidlarda qabıl etiledi (Mg2 Awa yamasa Mg22+Ha4-); +4 bolsa silika (SiO) ga tuwrı keledi2 yamasa agar4+Yoki22-).

Reaktivlik

Kremniy suwda, sonıń menen birge kúshli kislotalar yamasa tiykarlarda tolıq erimeydi. Biraq ol nitrat hám gidroflorik kislotalardıń (HNO) konsentrlangan qospasında eriydi3-HF). Tap sonday, ol ıssı gidroksidi eritpesinde eriydi, tómendegi ximiyalıq reakciya payda boladı :

Si (s) + 2 NaOH (aq) + H2 O (l) => Na2 Ha3 (ac) + 2 H2 (g)

Natriyning metasilikat duzı, Na2 Ha3, sonıń menen birge, kremniy eritilgan natriy karbonat quramında erigeninde payda boladı :

Awa (lar) + Na2 CO3 (l) => Na2 Ha3 (l) + C (s)

Bólme temperaturasında ol kislorod menen, hátte 900 ºS temperaturada da, SiO dıń qorǵaw vitreus qatlamı payda bola baslaǵanda ulıwma reaksiyaǵa kirispeydi. 2; hám keyin 1400 ºC de kremniy hawa daǵı azot menen reaksiyaǵa aralasıp, nitridlar, SiN hám Si qospasın payda etedi. 3 N4.

Kremniy sonıń menen birge, joqarı temperaturada metallar menen reaksiyaǵa aralasıp, metall silikonlarni payda etedi:

2 Mg (s) + Si (s) => Mg2 Awa (lar)

2 Cu (s) + Si (s) => Cu2 Awa (lar)

Bólme temperaturasında ol portlaytuǵın hám tuwrıdan-tuwrı halogenlar menen reaksiyaǵa kirisiwedi (SiO qatlamı joq ) 2 sizdi bunnan qorǵaw ushın ). Mısalı, bizde SiF payda bolıw reakciyası bar4:

Awa (lar) + 2 F2 (g) => SiF4 (g)

Kremniy suwda erimagan bolsa -de, bug 'oqimi menen qızıl rangga tásir etedi:

Awa (lar) + H2 O (g) => SiO2 (lar) + 2 H2 (g)

Dúzilisi hám elektron konfiguratsiyasi

Joqarıdaǵı suwretde kremniy kristal ushın almaz menen birdey bolǵan betke jóneltirilgen kubik dúzılıw (fcc) kórsetilgen. Kúlreń sharlar Si atomlariga tuwrı keledi, olar kórinip turıptı, olda, bir-birine kovalent túrde baylanısqan ; Bunnan tısqarı, olar tetraedral ortalıqqa iye bolıp, olar kristal boylap kóbeytiriledi.

Kremniy kristall fcc esaplanadı, sebebi kub júzleriniń hár birinde Si atomi gúzetiledi (6 × 1/2). Tap sol tárzde, kub tóbelerinde segizta Si atomlari (8 × 1/8) hám tórtewi kub ishinde jaylasqan (olardıń átirapında anıq belgilengen tetraedrni kórsetetuǵınlar, 4 × 1).

Yaǵnıy, hár bir birlik kletkasında jámi segizta kremniy atomlari ámeldegi (3 + 1 + 4, joqarıdaǵı abzacta kórsetilgen nomerler); bul onıń joqarı qattılıǵı hám qattılıǵın túsindiriwge járdem beredi, sebebi taza kremniy almaz sıyaqlı kovalent kristal bolıp tabıladı.

Kovalent belgi

Bul kovalent belgi, uglerod sıyaqlı, kremniyning elektron konfiguratsiyasiga kóre tórtew valentli elektronǵa iye ekenligi menen baylanıslı :

[Ne] 3 s2 3 p2

Baylanısıw ushın sap 3 s hám 2 p orbitallar paydasız. Sol sebepli atom tórtew gibrid sp orbital payda etedi3, ol menen tórtew Si-Si kovalent baylanısıwın payda etiwi hám usınıń menen eki silikon atomlari ushın valentlik oktetasini tolıqtırıwı múmkin.

Keyin kremniy kristalı bir-birine baylanısqan tetraedradan shólkemlesken kovalent, úsh ólshewli tor retinde ingl.

Biraq, bul tarmaq jetilisken emes, sebebi onıń kemshilikleri hám dán shegaraları bar, olar bir kristaldı basqasınan ajıratıp turadı hám belgileydi; hám bunday kristallar júdá kishi hám kóp bolǵanında, biz heterojen jaqtılıǵı menen anıqlanǵan (gúmis mozaikaga yamasa pulli júzege uqsas ) polikristalli qattı zat haqqında gápiramiz.

Elektr ótkezgishligi

Ózleriniń jaqsı jaylastırılǵan elektronları menen Si-Si baylanısları, tiykarınan, metalldan kutilgan zatlarǵa razı emes: elektronlar teńizi óz atomlarini " namlaydi"; hesh bolmaǵanda bul bólme temperaturasında.

Biraq, temperatura kóterilse, kremniy elektr tokın ótkera baslaydı hám usınıń menen ózin metall sıyaqlı tutadı ; yaǵnıy yarım ótkezgishli metalloid element.

Amorf kremniy

Silikon tetraedralar mudamı da konstruktiv naǵıstı qabıl etpeydi, lekin tártipsiz tártipte jaylastırılıwı múmkin; hám hátte gibridlanishlari sp emes sıyaqlı kórinetuǵın kremniy atomlari menen ham3 lekin sp2, bul tártipsizlik dárejesin jáne de asırıwǵa járdem beredi. Sol sebepli biz amorf hám kristal bolmaǵan kremniy haqqında gápiramiz.

Amorf kremniyda elektron vakansiyalar ámeldegi, bul erda onıń birpara atomlari juftlashtirilmagan elektron menen orbitalǵa iye. Sol sebepli onıń qattı statyasın vodorodlaw múmkin, nátiyjede vodorodlanǵan amorf kremniy payda boladı ; yaǵnıy tetraedra tártipsiz hám óz basımshalıq menen orınlanǵan Si-H baylanısıwlarına iye.

Bul bólim kremniyni úsh qıylı qattı elementda (olardıń tazalıǵı dárejesi haqqında sóylemesten) usınıw múmkin degen juwmaq menen juwmaqlanadı : kristallı, polikristalli hám amorf.

Olardıń hár biri óziniń islep shıǵarıw usılı yamasa procesine iye, sonıń menen birge, abzallıqları hám kemshiliklerin bilip, úshewden qay-qaysısın isletiwdi sheshiwde onıń qollanılıwı hám sawda-satıqları bar.

Qaydan tabıw hám alıw

Kremniy dunyada eń kóp tarqalǵan ettinchi element, ekinshisi bolsa Jer qabıǵında, sonıń menen birge Jer mantiyasini óziniń úlken minerallar shańaraǵı menen boyitadi. Bul element kislorod menen áp-áneydey baylanisıp, keń oksidlerdi payda etedi; olar arasında silika, SO2 va silikatlar (ximiyalıq quramı hár túrlı ).

Silisni shólda hám plyajlarda jalańash kóz menen kóriw múmkin, sebebi qum tiykarınan SiO den ibarat2. Óz gezeginde, bul oksid bir neshe polimorflarda payda bolıwı múmkin, eń keń tarqalǵanı : kvarts, ametist, agat, kritobalit, tripoli, kezit, stishovit hám tridimit. Bunnan tısqarı, ol opal hám diatomatik er sıyaqlı amorf qattı elementlarda da bolıwı múmkin.

Usınıń menen birge, silikatlar strukturalıq hám ximiyalıq tárepten boyroq. Silikat minerallarınıń bir bólegine tómendegiler kiredi: asbest (aq, bawırrang hám mavimsi), atız shpati, saz, slyuda, olivin, aluminosilikatlar, zeolitlar, amfibollar hám piroksenlar.

Derlik barlıq tog 'jinslari kremniy hám kisloroddan ibarat bolıp, olardıń turaqlı Si-O baylanısıwları hám olardıń kremniylari hám silikatlari metall oksidleri hám organikalıq bolmaǵan túrleri menen aralasǵan.

- Kremniy oksidin kemeytiw

Kremniy alıw mashqalası Si-O baylanısıwın buzıp atır, onıń ushın arnawlı pechlar hám jaqsı kemeytiw strategiyası zárúr. Bul process ushın sheki onim kvarts formasındaǵı silika bolıp, ol ilgeri mayda untaq bolaman degenge shekem maydalanadı.

Bul silisdan amorf yamasa polikristalli kremniyni tayarlaw múmkin.

Amorf kremniy

Laboratoriyada hám tiyisli sharalar menen alıp barılatuǵın kishi kólemde kremniy magnezium untaqı menen xumda aralastırıladı hám hawa joq bolǵanda jaǵıp jiberiledi. Keyin tómendegi reakciya júz boladı :

Ha2 (s) + Mg (s) => 2 MgO (s) + Si (s)

Magniy jáne onıń oksidi suyultirilgan xlorid kislota eritpesi menen tazalanadı. Keyin qalǵan qattı elementlar gidroflorik kislota menen islenedi, sonda SiO reaksiyaǵa kirisiwadi2 artıqsha ; Keri jaǵdayda, magniydıń kópligi onıń tiyisli sgitsid Mg payda bolıwına járdem beredi2 Awa, process ushın kereksiz birikpe.

SiO2 uchuvchan gaz SiF ga aylanadı4, bul basqa ximiyalıq sintezlar ushın tiklenedi. Aqır-aqıbetde, amorf kremniy massası vodorod gazı aǵımı astında quritiladi.

Amorf kremniyni alıwdıń taǵı bir soǵan uqsas usılı - birdey SiFdan paydalanıw4 ilgeri islep shıǵarılǵan yamasa SiCl4 (ilgeri satıp alınǵan ). Bul kremniy galogenidlarining puwi inert atmosferada suyıq natriydan ótkerilip, gazdıń azayıwı kislorodsız júz bolıwı múmkin:

SiCl4 (g) + 4 Na (l) => Si (s) + 4 NaCl (l)

Qızig'i sonda, amorf kremniy energiyanı tejeytuǵın quyash panellerin tayarlaw ushın isletiledi.

Kristallı kremniy

Qayta untaqlı kremniy yamasa kvartsdan baslap olar elektr yoyli pechga alıp barıladı hám ol erda koks menen reaksiyaǵa kirisiwediler. Sol tárzde, kemeytiriwshi qural endi metall emes, bálki joqarı dárejede taza uglerodlı material bolıp tabıladı:

Ha2 (s) + 2 C (s) => Si (s) + 2 CO (g)

Reaksiya nátiyjesinde sonıń menen birge, kremniy karbid, SiC payda boladı, ol artıqsha SiO menen neytrallashadi2 (taǵı kvarts artıqsha ):

2 SiC (s) + SiO2 (s) => 3 Si (s) + 2 CO (g)

Kristallı kremniyni tayarlawdıń taǵı bir usılı bul alyuminiyni qaytarıwshı qural retinde isletiw bolıp tabıladı:

3 HA2 (s) + 4 Al (l) => 3 Si (s) + 2 Al2 Yoki3 (lar)

hám kaliy geksaflorurosilikat tuzidan baslap, K2[SiF6], ol tap sol ónimdi alıw ushın metall alyuminiy yamasa kaliy menen reaksiyaǵa kirisiwedi:

K2[SiF6] (l) + 4 Al (l) => 3 Si (s) + 6 KF (l) + 4 AlF3 (g)

Silikon eritilgan alyuminiyde tezlik penen eriydi hám sistema sawıpilganda, birinshisi kristallanadi hám ekinshisidan ajralıp shıǵadı ; yaǵnıy kremniy kristallari payda bolıp, olar kúlreń reńlerde kórinedi.

Polikristalli kremniy

Polikristalli kremniy alıw ushın basqa sintez yamasa islep shıǵarıwlardan ayrıqsha bolıp esaplanıw, silan gazınıń fazası SiH menen baslanadı. 4. Bul gaz 500 ºC den joqarı pirolizga ushraydı, sonday etip termal bólekleniw júz boladı hám nátiyjede onıń dáslepki puwidan silikon polikristallari yarım ótkezgish maydanına jatqızıladı.

Tómendegi ximiyalıq teńleme júz bergen reakciyanı mısal etip keltiredi:

Awa H4 (g) => Si (s) + H2 (g)

Shubhasız, kamerada kislorod bolmawi kerek, sebebi ol SiH menen reaksiyaǵa kirisiwadi4:

Awa H4 (g) + 2 O2 (g) => SiO2 (lar) + 2 H2 O (g)

hám janıw reakciyasınıń óz-ózinen payda bolıwı sonda, ol bólme temperaturasında silanning hawaǵa minimal tásirinde tez júz boladı.

Bul túrdegi kremniyni óndiristiń taǵı bir sintetik jolı kristallı kremniydan shiyki zat retinde baslanadı. Olar onı 300 ºC temperaturada vodorod xlorid menen reaksiyaǵa kirisiwediler, sol sebepli triklorosilan payda boladı :

Si (s) + 3 HCl (g) => SiCl3 H (g) + H2 (g)

hám SiCl3 H kremniyni qayta qayta tiklew ushın 1100 ° C de reaksiyaǵa kirisiwedi, biraq endi polikristal:

4 SiCl3 H (g) => Si (s) + 3 SiCl4 (g) + 2 H2 (g)

Kórip shıǵilıwı kerek bolǵan jumıs hám qatań islep shıǵarıw parametrleri haqqında oyda sawlelendiriwge ıyelew ushın teńlemelerdi kórip shıǵıń.

Izotoplar

Silikon tábiy hám tiykarınan izotop retinde ushraydı 28 Awa, 92, 23% kópligi menen.

Buǵan qosımsha túrde, turaqlı hám sol sebepli radioaktiv bólekleniwge uchramaydigan taǵı eki izotop ámeldegi: 29 Awa, 4. 67% kópligi menen; Y 30 Awa, 3. 10% kópligi menen. Júdá kóp bolıw 28 Awa, kremniyning atom salmaǵı 28, 084 ol ni uyımlastırıwı ájep emes.

Kremniyni hár qıylı radioizotoplarda tabıw múmkin, eń áhmiyetlisi 31 Awa (t1/2= 2. 62 saat ) hám 32 Awa (t1/2= 153 jıl ). Basqalar (22 Awa - 44 Eger olar bolsa t1/2 júdá qısqa yamasa qısqa (sekunddıń júzden bir bóleginen kem).

Xaterler

Sap kremniy salıstırǵanda inert element bolıp tabıladı, sol sebepli ol tásir qılıw dárejesi tómen bolǵan táǵdirde ol ádetde hesh qanday organ yamasa toqımalarda toplanıp qalmaydı. Untaq formasında ol kózdi tınıshsız etedi, jırtılıp yamasa qızarishi múmkin, tegsa terinde tınıshsızlıq, qichishish hám qabıqloq payda bolıwı múmkin.

EHM júdá joqarı bolsa, kremniy ókpege zálel etkazishi múmkin; biraq aqıbetlersiz, eger bul muǵdar bo'g'ilib qalıwǵa etarli bolmasa. Biraq, bul ókpe saratoni hám bronxit hám amfizem sıyaqlı kesellikler menen baylanıslı bolǵan kvarts menen baylanıslı emes.

Tap sonday, taza kremniy tábiyaatda júdá kem ushraydı jáne onıń er qabıǵında júdá kóp bolǵan birikpeleri átirap -ortalıq ushın hesh qanday qáwip tuwdırmaydi.

Endi organikalıq kremniyga salıstırǵanda olar júzimsik bolıwı múmkin; biraq olardıń ko'pi bolǵanlıǵı sebepli, qay-qaysısı kórip shıǵılıp atırǵanına, sonıń menen birge basqa faktorlarǵa (reaktivlik, pH, tásir mexanizmi hám basqalar ) baylanıslı.

Qosımshalar

Qurılıs sanaatı

Kremniy mineralları ımaratlar, úyler yamasa estelikler qurılatuǵın " tosh" ni quraydı. Mısalı, tsementlar, betonlar, gipslar hám órtqa shıdamlı gerbishler silikatlarga tiykarlanǵan qattı qospalardan ibarat. Bul jantasıwdan bul element qalalarda hám arxitekturada qanday járdem programmasın oyda sawlelendiriw múmkin.

Shıyshe hám keramika

Optikalıq apparatlarda isletiletuǵın kristallar bólek ójire, úlgi xujayralari, spektrofotometrler, piezoelektrik kristallar yamasa ápiwayıǵana linzalar sıyaqlı kremniydan tayarlanishi múmkin.

Bunnan tısqarı, material bir neshe qosımshalar menen tayarlanǵanda, shıyshe dep atalıwshi amorf qattına aylanadı ; hám qum tawları ádetde onı islep shıǵarıw ushın zárúr bolǵan kremniy yamasa kvarts dáregi esaplanadı. Basqa tárepden, silikatlar menen keramik materiallar hám shını buyımlar islep shiǵarıladı.

Ideyalardı birlestirgen kremniy ónermentshilik hám bezewlerde de bar.

Eritpeler

Silikon atomlari qosılıwı hám metall matritsa menen tartılıp ketiwi múmkin, bul bolsa onı kóplegen eritpeler yamasa metallar ushın qosımsha elementqa aylantıradı ; mısalı, magnit yadrolardı tayarlaw ushın polat ; telefon kabellarini islep shıǵarıw ushın bronzalar ; hám alyuminiy, kiyim-kenshek avtomobil bólimlerine mólsherlengen alyuminiy-kremniyli eritpe óndiriste.

Sol sebepli onı tekǵana ımaratlardıń " tamaqtasıda", bálki olardıń ústinleri metallarida da tabıw múmkin.

Keptirgishler

Silika, gel yamasa amorf formada, ıdıs ishine kiretuǵın suw molekulaların tutıp, ishki bólegin qurǵaqlay halda qurituvchi qural wazıypasın atqaratuǵın qattı elementlardı óndiriske múmkinshilik beredi.

Elektron sanaat

Hár túrlı qalıńlıq hám reńdegi silikon qatlamları kompyuter chiplari quramına kiredi, sebebi olardıń qattı (kristallı yamasa amorf) integral mikrosxemalari hám quyash xujayralari islep shıǵılǵan.

Yarım ótkezgish bolıp, ol kemrek (Al, B, Ga) yamasa odan kóp elektron (P, As, Sb) bolǵan atomlarni óz ishine aladı jáne onı yarım ótkezgishlerge aylantıradı.p yamasa nnavbati menen. Eki silikon birikpeleri menen, birewi n hám basqası p, jaqtılıq shıǵaratuǵın diodlar islep shiǵarıladı.

Silikon polimerlar

Ataqlı silikon elim Si-O-Si shınjırları turaqlılıǵın menen qollap -quwatlanatuǵın organikalıq polimerdan ibarat... Eger bul shınjırlar júdá uzın, qısqa yamasa óz-ara baylanısqan bolsa, silikon polimerining qásiyetleri ózgeredi, sonıń menen birge olardıń aqırǵı qollanılıwı..

Tómende keltirilgen paydalanıw túrlerinen tómendegiler eske alınıwı múmkin:

- Jelim yamasa jabıwtiruvchi, tekǵana qaǵazlardı birlestiriw ushın, bálki qurılıs blokları, kauchuklar, shıyshe paneller, taslar hám basqalar.

-Gidravlik tormoz sistemalarında maylaw materialları

- Boyawlardı bekkemleydi hám reńleriniń jaqtılıǵı hám intensivligin jaqsılaydı, usınıń menen birge olar temperatura ózgeriwine qarsılıq kórsetiwge múmkinshilik beredi.

-Olardan suw ótpkezbeytuǵın búrkegishler retinde paydalanıladı, olar birpara sirtlarni yamasa zatlardı qurǵaqlay halda saqlaydı

- Olar jeke gigiena quralları (tıs pastalari, shampunlar, jellar, saqal kremlari hám basqalar ) sıyaqlı ipakdek bolıwadı.

-Qatlamları mikroprotsessor sıyaqlı názik úskenelerdiń elektron bólimlerin ıssılıq hám ızǵarlıqtan qorǵaw etedi

- Silikon polimerlar járdeminde polga túsiwi menenoq bir neshe kauchuk sharlar jasalǵan.