|
Jobası:
I.Kirisiw
II.Tiykarģi bólim
2.1. Ózbekstan Respublikası valyuta siyasatınıń tiykarǵı jollari
2.2. Valyuta siyasatı sheńberindegi ámelge asırılǵan jumıslar analizi
2.3. Ózbekstan Respublikası — xalıq aralıq finans munasábetlerdiń
aktiv qatnasshısı
III.Juwmaqlaw
IV.Paydalanilģan adebiyatlar
I.Kirisiw
Respublikada milliy valyutanı bekkemlewde swmniñ satıp alınǵan zat quwatın asırıp barıw jáne onıń turaqlılıǵın támiyinlew tiykarǵı wazıypa esaplanadı. Bunda bazardı básekiles ónimler menen toltırıw hám zárúr mútajlikler payda etiw arqalı erisiledi. Bazardı tutınıw tovarları menen toltırıwda milliy islep shıǵarıwdı múmkinshiligi barınsha keńeytirip barıw, sheshiwshi áhmiyetke iye. Sebebi sol arqalı tutınıw
tovarları satıwdıń ulıwma kóleminde milliy ónimler úlesi asırıp barıladı. Sonı atap ótiw kerek, milliy islep shıǵarıwdı keńeytiw arqalı swmniñ turaqlılıǵın támiyinlew shetten ónim keltiriwdi biykar etpeydi. Xalıqtı sapalı sırt el tovarları menen támiyinlew maqsetinde import da xoshametlendirip barıladı. Swmniñ turaqlı ámel etiwi, onıń hár qanday valyutaǵa erkin almasılıwı jeterli valyuta rezervi
bolıwına baylanıslı. Oǵan erisiwde kárxanalar hám barlıq xojalıq jurgiziwshi sub'ektlerdiń, jáhán bazarına básekine shıdam beretuǵın ónim óndirisi ushın zárúr bolǵan xoshametlentiretuǵın faktorlardı payda etiw zárúrli áhmiyet etedi. Swmniñ turaqlılıǵın támiyinlewde odan abaylap hám tejep paydalanıw, óndiriske sarplanǵan aqshalardıń eń kóp nátiyje beriwine,alınǵan kreditlerdiń waqıtında qaytarılıwına erisiw zárúrli orın tutadı.
II.Tiykarģi bólim
2.1. Ózbekstan Respublikası valyuta siyasatınıń tiykarǵı jollari
Mámleket ǵárezsizligine erisiliwi menen, Ózbekstan Respublikası aldında
inflyatsiya processleri hám islep shıǵarıw tómenlewin toqtatıw, bazar
talaplarına juwap beretuǵın finanslıq sistemanı payda etiw, xalıq aralıq valyuta hám
sawda sistemasına integraciya etiwge jóneltirilgen makroekonomikalıq reformalardı ámelge asırıwǵa tiyisli quramalı máseleler payda boldı.
Bul kórsetkishlerge erisiwdi támiyinlewde, Ózbekstan Respublikası
Oraylıq banki tiykarǵı orınlardan birin iyelep atır. Sebebi, pul mámilesin
tártipke salıw, kredit-bank salasın baqlaw, qatań pul-kredit hám valyuta
siyasatın ámelge asırıw onıń funktsiyalarına kiredi. Valyuta processleri,
xalıq aralıq valyuta bazarları, rawajlanıp atırǵan hám sanaatı rawajlanǵan mámleketlerde qabıl etilgen valyuta kursların qóllaw usılları máselelerine arnalǵan bir qatar izertlewler bar. Bul bolsa, basqarıw -buyriqpazliq sistemasınan bazar
ekonomikasına ótiw procesi sıyaqlı ayriqsha bir hádiyseni basınan keshirip atırǵan
Ózbekstan Respublikası ushın úlken qızıǵıwshılıq oyatadı.
Ózbekstan Respublikasında ámelge asırılıp atırǵan valyuta siyasatı, tikkeley
húkimet tárepinen islep shıǵılǵan reformalar strategiyasına muwapıq halda alıp
barılmaqta. Mámleket tárepinen valyutalıq huqıqlardı qorǵawǵa tiyisli
bekkem nızamshılıq hám institutsional tıykardı jaratıw boyınsha ilajlardı
qurģan jaģdayda - mámleket bas reformashı retinde iskerlik kórsetip atır. Bul
sonıń menen birge, valyuta bazarı infratuzilmasini jaratılıwina tiyisli anıq maqsetke
baǵdarlanǵan siyasattiń ámelge asırılıwında da kórinetuǵın bolıp atır.
Mámleket sonıń menen birge, bir qatar
arnawlı mámleket shólkemlerin shólkemlestiriw jolı menen reformalardı tártipke salıwdı ámelge asırıp atır. Álbette, Oraylıq bank mámleket banki retinde buǵan baylanıslı zárúrli orın tutadı. Bıyılǵı jılda ishki shárt-shárayatlar milliy ekonomikanıń turaqlı ósiwin qollap-quwatlaytuǵın xarakterge iye bolsa, sırtqı ekonomikalıq jaǵday, kerisinshe, salıstırǵanda qolaysız qáliplesip atır.
Atap aytqanda, 2018 jıldıń yanvar'-sentyabr aylarında Ózbekstanniñ tiykarǵı
sawda sherikleri esaplanǵan mámleketlerde ekonomikalıq o'siw pátleriniń 2017
jıldıń uyqas dáwirindegi ósiwine salıstırǵanda tómenlewi respublikamızda islep
shıǵarılıp atırǵan ónim hám xızmetlerdiń kóleminiń asıwın
páseytiwtiriwshi faktor bolip xızmet etdi.
Rásmiy maǵlıwmatlarǵa qaraģanda, usı jıldıń yanvar -sentyabr aylarında
ekonomikalıq osiw pátleri Rossiyada 1, 8 procentten 1, 6 procentke shekem, Qitayda 6, 8 procentten 6, 5 procentke shekem, Qazaqstanda 4, 3 procentten 4, 2 procentke shekem, Turkiyada 10, 6 procentten 5, 2 procentke shekem ham Qirģizstanda 4,3 procentten 1,2 procentke shekem tomenlegen.(1)1
Sonıń menen birge, usı dáwirde respublikamizdin tiykarǵı sawda sherikleri
esaplanǵan mámleketlikler milliy valyutalarınıń sezilerli dárejede qadrsizlaniwi da
sırtqı ekonomikalıq shárt-shárayatlardıń qolaysız qáliplesiwine o'z tásirin otkerdi.
Atap aytqanda, dollar indeksiniń asıwı hám de Rossiyaǵa salıstırǵanda jańa
sankciyalardıń kiritiliwi nátiyjesinde Rossiya rubli AQSh dollarına salıstırǵanda 15
procentke hám de bul mámleket ekonomikasına baylanisli dárejesi joqarı bolgan
Qazaqstan teńgesi 9, 2 procentke qadrsizlandi. Sonıń menen birge, bul dáwirde AQSh dollarına salıstırǵanda Qitay yuani 6, 5 procentke hám Turkiya lirasi derlik 60 procentke qadrsizlandi. Joqarıdaǵı valyutalardıń qadrsizlaniwi hám respublikamızda inflyatsiya dárejesiniń usı mámleketlerdegi ko'rsetkishlerge salıstırǵanda sezilerli dárejede joqarı boliwi nátiyjesinde swmniñ real effektiv almasıw stul derlik 15 procentke bekkemleniwi gúzetildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
