Joba: Kirisiw Mıymankeshlik kárxanalarınıń rawajlanıwında aqsh tıń bólek ornı

Tema: Hár túrli jıyınlarda xizmet kórsetiwdi shólkemlestiriw

Joba:
Kirisiw
1. Mıymankeshlik kárxanalarınıń rawajlanıwında AQSH tıń bólek ornı
2. Qabıllaw hám jaylastırıw xızmeti.
3. Basqarıw xızmetiniń shólkemlestirilgen principleri.
Juwmaqlaw
Paydanılģan ádebiyatlar

Kirisiw

Mámleketimizde turizm salasın hár tárepleme rawajlandırıw, jurtımızǵa keletuǵın shet el turistler aǵımın kóbeytiw, xizmet kórsetiw sapasın kóteriwge bólek itibar berilip atır. Óziniń bahasız materiallıq miyrasları, tariyxıy estelikleri menen ataqlı bolǵan Xorezm oazisi, atap aytqanda, ashıq aspan astındaǵı muzey dep tán alınatuǵın Xiva turistik qalası da qaytadan shıray ashıp atır.
Biz bilgenimizdey, mámleket ǵáziynesine turizmnen túsetuǵın valyuta kólemi, jańa jumıs orınlarındı shólkemlestiriwi túrli qosımsha xızmetlerdiń keńeyiwi menen baylanıslı. Eger tiykarǵı xızmetler óz ishine turistlerdi jaylastırıw, awqatlantırıw, transport xızmetlerin alsa, qosımsha xızmetler turistik xızmet natiyjeliligin jáne de asırıwǵa qaratılǵan bolar edi. Atap aytqanda, suvenir sawda shaqapshaların, milliy kórkem-óner buyımların satıwdı keńeytiw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
XVI asirde dáslepki kofexanalar ashıldı. Olar sol dáwir materiallıq hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı ómiriniń oraylarına aylandı. Batıs Evropada kofe hám shay sıyaqlı ekzotik ishimliklerdiń tarqalıwı kofexanalardıń payda bolıwına múmkinshilik jarattı. Evropada dáslepki kofexanalar 1652 jılı Londonda hám 1683 jılı venada ashıldı. Atap aytqanda, venada birinshi ret pal hám sút qosılǵan kofe usınıs etildi. XvII ásir aqırına kelip Evropa kontinentinde kofexanalar talay keń tarqalǵan hádiysege aylandı. Iri qalalarda olardıń sanı bir neshe on danaǵa yetar edi.
1553-jılda Parijda birinshi restoran - «Tur d'Arjan» restorani ashıldı. Bul restoran keyingi eki ásir dawamında ayriqsha shólkem bolıp qaldı, sebebi onıń birden-bir funksiyası tek awqatlantirishdan ibarat edi. «Restoran» termininiń ózi keyin, XvIII ásirdiń ekinshi yarımında mámilege kirdi. Mırza Bulanjening Parij daǵı uzzukun isleytuǵın tavernasida tiykarǵı tamaq esaplanǵan kebirva «restorantes» (fransuz tilinde «quvvatbaxsh, tiklovchi» degen mánisti ańlatadı ) dep atalar edi. 1789 -1799 jıllardaǵı Ullı fransuz revolyuciyası dáwirinde Fransiyalıq ataqlı aspazlar basqa mámleketliklerge shıǵıp ketiwge májbúr boldı. Jańa orında olar restoran biznesi menen shuǵıllandılar. Nátiyjede restoran ideyası dúnyaǵa tarqaldı.
XIX ásir ortalarından «a la karte» (a lya kart) menyusınan paydalanila baslandı. Klient usınıs etilgen dizimnen ózine maqul taǵamdı tańlaw múmkinshiligine iye boldı.
1898 jılda Londonda «Savoy» mıymanxanası ashıldı. Onıń basqarıwshısı Sezar Rits (házirde Rits-Karlton mıymanxanaları onıń atı menen ataladı ), bas aspazı bolsa - Jorj Agyust Eskofe edi. Bul eki adam mıymanxanalar qasında restoranlar shólkemlestiriwde anıq revolyuciya júz etdi. Eskofe óz dáwirdiń ullı kulinarlaridan biri edi. Ol kulinariya boyınsha baspa etken málimleme hám de asxanada ámeldegi etken brigada kesip alıp islewi menen danq taratdi.
Mıymankeshlik kárxanalarınıń rawajlanıwda AQSH bólek orın tutadı. Tariyxchilarning pikrine qaraǵanda, birinshi karvonsaroy bul jerde Evropadan talay keyin, 1607 jılda payda bolǵan. Dáslepki tavernalardan biri 1634 jılı Bostonda ashıldı. 1642 jılda Nyu-Yorkda (sol dáwirde ol Jańa Amsterdam dep atalar edi) taverna gollandlar tárepinen ashıldı.
Nyu-Yorkning Brodvey kóshesindegi 70 xanalı «Siti-otel» qospa Shtatlarda ashılǵan birinshi mıymanxana boldı. Bul zárúrli hádiyse 1794 jılda júz boldı. 1829 jılda Bostonda «Tremont» mıymanxanası - AQShdagi birinshi klassli, koridor xizmetkerleri, registratura (resepsiya) ga iye, nomerlerdiń qapıları qulflanadigan hám hátte qonaqlarǵa biypul sabın beriletuǵın dáslepki mıymanxana ashıldı. Bul AQShda mıymanxana bumi baslanıwına dúmpish berdi. Arqa qıraq qalalarında, keyininen batıs hám Qublada kóplegen mıymanxanalar ashıldı.
XIX ásir aqırına kelip bul jerde mıymanxanalardıń eki túri - úlken, sánatli, qolaylı mıymanxanalar hám de kishkene, gónergen, arzan bahada xızmetler usınıs etiwshi mıymanxanalar tarqalǵan edi.
1831-jılda Nyu-Yorkda ashılǵan ataqlı «Delmoniko» restorani AQShdagi birinshi restoran esaplanadı. 1852 jılǵa kelip AQShning birinshi klassli hár bir mıymanxanası óz fransuz bas aspazına iye edi. Menyu da dástúrge kóre fransuz tilinde jazılatuǵındiki, bul inglizzabon klientler ushın arnawlı bir qıyınshılıqlar tuwdırardi. «Delmoniko» restoranining iyesilerinen biri Jan Delmonikoning umtılıw-háreketi menen birinshi ret eki tilli menyu engizildi. Ol jaǵdayda tamaqlardıń fransuz hám anglichan tilindegi atları keri jaylastırılǵan edi. Bul dástúr saqlanıp qaldı hám jıllar ótip pútkil jáhánda keń tarqaldı.
XIX-XX ásirler shegarasında mıymankeshlik sanaatı zárúrli tarmaqqa aylandı. Mıymanxana birlespeleri, sindikatlar, aksiyadorlik jámiyetleri, korporatsiyalar mıymanxanalar qurıw, kadrlar tayarlaw, bahalardı belgilew máseleleri menen shuǵıllana basladı. XX ásir basında iskerlik kórsetken bunday awqamlar arasında London mıymanxanalar iyesileri sindikati, Fransiya «Mıymanxana iyesileri awqamı»ni atap kórsetiw múmkin. 1906 jılda jáhándıń túrli mámleketlerinde jaylasqan 1700 mıymanxananı birlestirgen
Mıymanxanalar iyesileri xalıq aralıq awqamı dúzildi. Mıymanxana industriyasında onıń ósiwi hám rawajlanıwına úlken áhmiyet kásip etetuǵın qoyılmalar kirgizgen kóp shaxslar bolǵan. Olar arasında eń kóp ataqlılardan XIX ásir aqırında hám XX ásir baslarınıń industriya tiykarlawshileri bolǵan Ellsuort Stetler, Konrad Xilton, Ernest Xenderson, Xouard Djonson hám Dj. Uillard (Bill) Marriottlar bar shıǵar. Usılar qatarından Sezar Rits atı da orın iyelegen
Mıymanxanalardı xarakteristikalaytuǵın tiykarǵı belgiler: olardıń sıyımlılıqı, neshe qabattan ibaratlıǵı, wazıypası hám qolaylılıq dárejesi.
Málim jay aymaǵında jaylasıwına qaray mıymanxanalar :
- qalada (qala orayında, qala shetsinde) jaylasqan mıymanxanalarǵa ;
- awılda (sonday-aq bálent taw aymaǵındaǵı awılda ) jaylasqan mıymanxanalarǵa bólinedi.
Nomerler fondining sıyımlılıqı. Mıymanxana sıyımlılıqı turaqlı uxlash jaylarınıń muǵdarı menen belgilenedi. Mıymanxanalar sıyımlılıqına qaray túrli mámleketlerde hár túrlı klassifikaciyalanadı. Mısalı, Shveysariya hám Avstriyada 100 den kem jayǵa iye mıymanxanalar kishi mıymanxana, 100-200 dane jayǵa iye mıymanxanalar ortasha mıymanxana, 200 den artıq jayǵa iye mıymanxanalar iri mıymanxana ; Chexiyada 120 dan kem jayǵa iye mıymanxanalar kishi mıymanxana, 500 danege shekem jayǵa iye mıymanxanalar ortasha mıymanxana, 500 den artıq jayǵa iye mıymanxanalar úlken mıymanxana ; AQShda 100 den kem nomerge iye mıymanxanalar kishi mıymanxana, 500 danege shekem nomerge iye mıymanxanalar ortasha mıymanxana, 500 den artıq nomerge iye mıymanxanalar iri mıymanxana esaplanadı5. Biziń mámleketimizde mıymanxanalar sıyımlılıqına qaray rásmiy klassifikaciyalanmaydi, sol sebepli olardı tómendegi gruppalaw usınıs etiledi: 150 danege shekem jayǵa (100 danege shekem nomerge) iye mıymanxanalar kishi mıymanxana, 150-400 dane jayǵa (300 danege shekem nomerge) iye mıymanxanalar ortasha mıymanxana, 400 den artıq jayǵa (300 den artıq nomerge) iye mıymanxanalar úlken mıymanxana esaplanadı.
Tiykarǵı (nomerler fondida kórsetiletuǵın ) pullıq xızmetlerge belgilengen
baha dárejesine qaray, mıymanxanalar6 :
- byudjet mıymanxanalarına (25-35 AQSH dolları );
- ekonomikalıq mıymanxanalarǵa (35-55 AQSH dolları ;
- ortasha mıymanxanalarǵa (55-95 AQSH dolları );
- birinshi taypalı mıymanxanalarǵa (95-195 AQSH dolları );
- apart-otellarga (65-125 AQSH dolları );
- lyuks-otellarga (125-525 AQSH dolları ) bólinedi.
Klientlerdiń jasaw múddetine qaray:
- uzaq múddet jasawǵa mólsherlengen;
- qısqa waqıt jasawǵa mólsherlengen mıymanxanalar parıq etedi.
Jıl dawamında iskerlik kórsetiw múddetine qaray:
- jıllıq (pútkil jıl dawamında isleytuǵın ) mıymanxanalar ;
- máwsimiy (jazda, qishda isleytuǵın ) mıymanxanalar parıq etedi.
Mıymanxanalarda jasawshılardı awqatlantırıw usılına qaray:
- tolıq pansion menen támiyinleytuǵın mıymanxanalar ;
- tek azanǵı shay beretuǵın mıymanxanalar ;
- awqatlanıwdı usınıs etpeytuǵın (qaǵıyda jol menende, óz gastronomik óndirisi, yaǵnıy restorani yamasa basqa kárxanası joq ekenligi sebepli) mıymanxanalar parıq etedi.
Mıymanxanalardı proektlestiriw hám qurıw ámeliyatında bir neshe sonday dúzılıwlar júzege kelgen. Tómende olardıń túpkiliklilerin kórip shıǵamız. Jaylasqan jerine qaray, mıymanxanalardıń tómendegi túrlerin ajıratıw múmkin:
• qala orayındaǵı mıymanxanalar ;
• jol shetindegi, qaǵıyda jol menende, kem qabatlı, ústi ashıq avtoqo'nalg'ali mıymanxanalar ;
• qala shetindegi hám aeroportlardaǵı mıymanxanalar ;
• júzip juretuǵın mıymanxanalar - teńiz, dárya yamasa kól qirg'og'i qasında turistlarni jaylastırıw hám olar dem alıwı ushın mıymanxana formasında úskenelestirilgen júziw quralları. Zárúr halda bunday mıymanxana turistlar menen birge suw boylap basqa qo'nalg'aga kóshiriliwi múmkin.
Kórsetiletuǵın xızmetler dárejesi, assortimenti hám bahosiga qaray, mıymanxanalar bir neshe túrge bólinedi:
• arzan mıymanxanalar yamasa kórsetiletuǵın xızmetler muǵdarı sheklengen mıymanxanalar (bunday mıymanxanalar qasında awqatlanıw kárxanaları bolıwı shárt emes);
• «lyuks» mıymanxanalar - bólek joybarǵa kóre qurılǵan, mebeli sapasınıń joqarılıǵı menen ajralıp turıwshı, bólmeleri jaqsı úskenelestirilgen, qaǵıyda jol menende, xızmet kórsetiwshi xızmetkerleri muǵdarı nomerleri sanına salıstırǵanda kóbirek bolǵan mıymanxanalar.
Mıymanxanalardı sonıń menen birge olarda háreket quralları (transport ) dıń bar ekenligine, múlk formasına (munitsipal, mámleket, jeke, kireyge alınǵan hám t.b. ) qaray da klassifikaciyalaw múmkin.
Ózbekstan Respublikasınıń mıymanxana biznesin shólkemlestiriw boyınsha nızam hújjetlerine qarsı bolmawi kerek. Funsional wazıypasına qaray mıymanxanalar :
• isbilermenler ushın - ulıwma tipda, mekemelik, jıynalıslar, keńesler hám t.b. ushın ;
• dem alıw ushın mıymanxanalar - turistik, kurort mıymanxanaları, avtoturistlar ushın, motellar, kempinglar;
• mıymanxanalardıń arnawlı túrleri - tranzit jolawshılar ushın, sportshılar ushın hám basqalar ushın qurıladı.
Mámleketimizde tiykarınan málim jumıs maydanınan salıstırǵanda qısqa múddetke keliwshi adamlarǵa, sonıń menen birge hár túrlı maqsette sayaxat qılıp atırǵan puqaralarǵa mólsherlengen ulıwma tipdagi mıymanxanalar ásirese keń tarqalǵan. Bunday mıymanxanalar qalanıń oraylıq bóleginde, jámiyetlik, basqarıw, sawda orayları qasında jaylasadı hám qalanıń túrli rayonları menen jaqsı transport baylanısın názerde tutadı. Belgilengen normalarga kóre, jer maydanı kólemi mıymanxana sıyımlılıqına qaray bir jayǵa 15-55 m ni quraydı.

Qabıllaw hám jaylastırıw xızmeti. Ózbek tilinde “Front office” xızmeti qabıllaw hám xizmet kórsetiw dep awdarma etilgen. Bizińshe bul onsha tuwrı emes, sebebi anglichan tilinde bul xızmet “Reception” dep ataladı hám “Front office”ning bir bólimi esaplanadı. Ol jaǵdayda konserj, shveysar, júk tasıwshı, paj, telefon operatorı, qonaqlar menen isleytuǵın menejer hám kóbinese bron xızmetlerin kiredi. Bul bólim basında mıymanxanada jaylastırıw boyınsha direktor (Front office manager) turadı hám oǵan joqarıda barlıq sanap ótilgen bólimler kiredi.

Front office - bul mıymanxananıń komanda punkti, onıń nerv orayı, qonaq menen otel xızmetlerin júzbe-júz dús keliwib, xayrlashadigan jayı bolıp tabıladı. Qonaq ushın Front office - bul otelning júzi, qonaqtıń otel menen munasábeti qabıl xızmetinde turǵan xızmetker sáwbeti menen shegaralanıwı múmkin. Sol sebepli bul xızmet xızmetkerleriniń adamlar menen baylanıs ete alıwı olardıń zárúrli pazıyletlerinen birine kiredi. Bul xızmet xızmetkerleri “tavar” yaǵniy otelni satıwdı biliwi, onıń imidjini jaratılıwması, mıymanxana menejmenti wákili bolıp, qonaqtıń máselelerin sheshiwi hám ulıwma olardıń jaqsı dosı bolıwları kerek.
Jaylastırıw xızmeti kelgen qonaqlardı rásmiylestiriwi zárúr.
Qonaqlar olardıń hújjetlerine kóre qabıl etiledi. Administrator qonaq menen jasaw jayın (nomer qatlamı, onıń jaylasqan ornı hám sh. k. ni), kórsetiletuǵın l xızmetlerdi, jasaw múddetin kelisip aladı. Jasaw ushın aqsha alınadı. Rásmiylestiriw juwmaqlanǵanınan keyin qonaqǵa nomer kartası hám gilti beriledi. Qonaqlar nomerde jasawı dáwirinde olarǵa xizmet kórsetiw jasaw múddetin uzaytırıw, qonaqtı bir nomerden basqa nomerge ótkeriw, jasaw ushın aqsha alıw, klienttiń qálewine qaray oǵan qosımsha xızmetler kórsetiwdi óz ishine aladı.
Qonaqtıń jo'nab ketiwin rásmiylestiriw sıyaqlında kórsetilgen xızmetler ushın ol menen tolıq esap -kitap etiledi, klient nomer hám giltni tapsıradı. Klient menen esap -kitap naq pul menen de, pul ótkeriw jolı menen da ámelge asırılıwı múmkin. Birden-bir esap -kitap saatı (12 saat ) sistemasın ámeldegi etiw mıymanxana administraciyasına klientler menen texnikalıq esap -kitap qılıw procesin ápiwayılastırıw imkaniyatın beredi. Klientke kredit kartalarınan paydalanıw imkaniyatın beriw jolı menen mıymanxana onıń erkinlik dárejesin asıradı.
Qabıllaw xızmetiniń jumısın jeńillestiriw ushın informaciya esaplaw sistemaları islep shıǵılǵan hám qollanıw etilip atır. Ulıwma halda informaciya esaplaw sisteması tómendegi tórt funksional bólekten dúziledi:
jaylardı aldınan buyırtpa qılıw kishi sistemaları ;
xızmetke tiyisli informaciya beriliwin támiyinlew kishi sistemaları ;
gezekshi administrator kishi sistemaları ;
mıymanxana administraciyası kishi sistemaları.
Informaciya esaplaw sistemasınıń múmkinshilikleri júdá keń. Jaylardı aldınan buyırtpa qılıw procesin avtomatlastırıw menen bir qatarda kiyatırǵanlar dizimge alınadı, nomer fondining esabı júritiledi, klientlerge tólew ushın esapbetler tayarlanadı.
Qabıllaw xızmeti admınıstratori zor psixolog bolıp, klient menen sáwbette tuwrı jol tańlawdı hám ol neni qadrlaydı tezde ańǵarıwı zárúrli (arqayi’nlikti, nomerde qosımsha xızmet).
Qabıllaw xızmeti xızmetkerleri otel haqqında barlıq malumotlarni (nomerlerdiń jaqsı hám jaman tárepleri, jaylasıwı, bahası, basqa xızmetler... ), qalanıń dıqqatqa iye jayların, adresin, qanday barıw múmkinligin, transport, muzey, teatrlarning islew rejimin tolıq biliwleri shárt.
Qabıllaw hám jaylastırıw bóliminiń tiykarǵı funksiyaları : kelgen qonaqlardı dizimge alıw, nomerlerdi bólistiriw, qonaqlardı jaylastırıw, dizimnen shıǵarıw hám basqa qosımsha xızmetlerdi kórsetiw bolıp tabıladı.
Qabıllaw xızmeti otel qallında jaylasqan bolıwı shárt. Ílajı bolsa, qabıl xızmeti klerklari óz jumıs jaylarınan liftti kórip turıwları kerek. Bul klientler hám júkler ústinen qosımsha qadaǵalawdı aparıw imkaniyatın beredi.
Front office kesheyu-kunduz úsh smenada isleydi: Birinshisi-7. 00- 15. 00 ge shekem ; ekinshisi - 15. 00-23. 00 ge shekem; úshinshisi - 23. 00-azanda 7 ge shekem.
Álbette tungi smena qısqartirilgan quramda isleydi. “Front office”da sanap ótilgen bólimlerden tısqarı mıymanxana kassası da kiredi hám ol eki tárepke, yaǵniy qabıl bólimi hám buxgalteriyaǵa boysunadı. Tap sonday bron xızmetin Front office menejeri hám marketing bólimi qadaǵalaw etedi. Front office klientler, olardıń tabi, qádiriyatları, tuwılǵan kúni haqqında informaciya yig'adi hám saqlaydı. Qonaqlar haqqındaǵı informaciyalar hám vIP klientler menen islerdi qonaqlar menen isleytuǵın menejer (quest relation manager), júdá zárúrli qonaqlardı bas direktordıń ózi kútip alıwı múmkin.
Teatr hám muzeylerge shıptaǵa buyırtpa beriw, transferni shólkemlestiriw (aeroporttan otelga yamasa terissi), avtomobilge buyırtpa beriw hám sol sıyaqlılar menen konserj shuǵıllanadı. Maman konserj Rimde Papa menen ushırasıw uyushtirishi, Nyu-Yorkdagi eń zamanagóy myuziklda shıpta tabıwı múmkin. Konserj shveysar (doorman), júk tasıwshı (porter), paj (bellman) hám lift xızmetkerleri jumısın qadaǵalaw etedi. Bul xızmet jumısı ańsat, lekin zárúrli bolıp tabıladı.
Shvedcar qonaqtı kútip aladı, qapın ashadı, taksi shaqıradı, parkovkani basqaradi, qonaq júklerine járdem beredi, júkti qorǵawlap onı júk tasıwshına tapsıradı, olar bolsa óz gezeginde júkti mıymanxanaǵa alıp kirip, nomerlerge bóliwleydi. Sonıń menen birge, shveysar qalanıń barlıq dıqqatqa iye jayların biliwi hám kerek bolǵanda qonaqǵa jol kórsete alıwı zárúr. Paj qonaqtı nomerge gúzetedi, jugin júrgizedi, nomerdi ashadı, onıń tayınlıǵın tekseredi hám korrespondensiyalarni nomerge tarqatadı. Paj direktordıń “kózi hám qulaǵı” bolıp tabıladı, ol barlıq shubhalı hádiyselerdi “joqarıǵa” jetkeredi.
Kiretuǵın, shıǵıwshı telefon qońırawları - bul telefon operatorlarınıń xızmet sheńberi bolıp tabıladı, sonıń menen birge, telefon sáwbetleriniń waqıtında tolıqnishini baqlasadı, qonaqtı oyatıw hám olardıń sorawlarına juwap beriw (yamasa
Informaciya alıw múmkin bolǵan xızmetke jalǵaw ) da olardıń wazıypası bolıp tabıladı. Telefon xızmeti xızmetkerleri jaǵımlı dawısqa ıyelewleri kerek
Mıymanxana admınıstratori (porte) tómendegilerdi atqara alıwı kerek:
- járdem kórsetiw;
- hújjetlerdi rásmiylestiriw;
- mıymanxana kompleksi obiektlerine jónelislerdi biliw;
- “men bilmiymen, bul maǵan malum emes” sóz dizbegilerine jol qoymaw ;
- kiyiminiń tazalıǵina itibar beriw;
- shet el tildi biliw;
- qonaqnavozlikka tuwrı keletuǵın sózlerden paydalanıw ;
- básekige shıdamlılıqtı saqlaw ;
- ertangi kunga jumıs jayın tayarlaw ;
- maksimal dárejede mıymanxanada kishi lawazım daǵı xızmetkerlerdiń
úlken lawazım daǵı xızmetkerlerge baǵınıwı, húrmet etiwi;
- masuliyatni óz moynına alıw.
Front office quramındaǵı taǵı basqa xızmetler-finanslıq xızmetler (valyuta almastırıwlaw ), pochta xızmeti, qala haqqında malumotlar kiredi.
Mıymanxana daǵı bul bólimdiń tiykarǵı waziypası : nomerdi bron qılıw, klientlerdi dizimge alıw, olardı jaylastırıw hám gúzetip qoyıw bolıp tabıladı. “Front office” dıń servis boyınsha sherikleri - ekskursiya byurosi, avtomobillerdi kireyge beriw shólkemi, turistik agentlikler menen baylanıs ornatılǵan bolıwı kerek.
Nomer fondini basqarıw xızmetiniń shólkemlestirilgen principleri.
Qonaqlardı kútip alıw kóplegen tushunmovchiliklarni jeńip ótedi. Bul wazıypanı dizimge alıw (registratsiya) bólimi ámelge asıradı. Biraq, bul jerde de shólkemlestirilgen qáteler bolıwı múmkin. Kishi mıymanxanalarda porte da dizimge aladı, hújjetlerdi rásmiylestiredi, turistik keńsepazlıqtı tekseredi hám nomer fondı xızmeti menen baylanısda boladı. Bunday keńsepazlar, kóp kútiwler turistlar jaylasıwın uzaqqa cho'zadi. Ámeliyatda sol anıq bolıp atırki, mıymanxanalarda turistlar sanı hám máwsimge qaray portelar sanı ózgerip turıwıKerek. Ekenin aytıw kerek, dizimge alıw stol aldında adamlardıń toplanıp qalıwı shólkemlestirilgen kemshiliklerden biri bolıp tabıladı. Turfirma quramındaǵı mıymanxanalar kiyatırǵan qonaqlar hám olardıń sanı haqqında tolıq maǵlıwmatqa iye bolıp, kelip shıǵıwı múmkin bolǵan mashqalalardi aldın alıwı zárúr. Mıymanxana xojalıǵı shólkemlestiriwshilerdiń professionallıq dárejesi olardıń aldınan kóre bilashlari, qápelimde jaǵdaylardı minimallastırıw processinde bilinadi. Xızmetkerler jetiwmasligidan kelip shıǵıs náwbette turıwlar nosog'lom psixologiyalıq ortalıqtı keltirip shıǵaradı.
Mıymanxana keń qosımsha pullıq xızmetler kórsetedi. Zárúr informaciya alıw, pasportlar hám turistik hújjetlerdi rásmiylestiriw, ekskursiyaga dizimge alıw, valyuta ayırbaslaw, teatr, muzey, konsert zallari, stadionlarga shıptalar satıw, samolyot, poyezd hám basqa reys qurallarına shıptalardı buyırtpa qılıw, kireyge avtomobil alıw usılar gápinen.
Ayırım mıymanxanalarda jumıs maydanınan kelgen klientler ushın biznes orayları shólkemlestiriledi. Oray klient islewi hám kasiplik tálim alıwı ushın zárúr shárt-shárayatlar jaratadı. Biznes orayında hújjetlerdi awdarmalaw, qayta baspadan shıǵarıw jumısları atqarıladı, kompyuter xızmetlerin kórsetiledi. Oray teleks hám faksimil baylanıs quralları, videomagnitofon hám proyeksion apparatura menen úskenelenedi
Tazalaw jumısların shólkemlestiriw. Mıymanxana - bul úzliksiz xızmet kórsetiwshi shólkem bolǵanlıǵı sebepli oǵan joqarı dárejeli sanitariya -gigiyenik talaplar qoyılǵan. Mıymanxana qaysı kategoriyaga tiyisli bolıwınan qatiy názer hámme waqıt taza saqlanıwı zárúr. Bul qonaqona xızmetkerlerinen aymaqtı, nomerlerdi, basqarıw -xojalıq imaratların taza tutıwında hár kúnlik úlken tazalaw jumısların aparıwdı talap etedi. Sol sebepli mıymanxana xojalıǵında tazalıqtı támiyinlew maqsetinde tazalıq hám abadanlastırıw jumısların qanday tashkil etiw, ótkeriw kerekligini biliw zárúrli bolıp tabıladı.
Barlıq sanitariya -epidemiologiya normalarına ámel etken halda joqarı dárejeli tez tazalaw ámelge asırıw ushın mıymanxanada :
- joqarı maman professional tayarlıqqa iye xızmetkerler;
- zamanagóy tazalaw materialları hám invetarlar;
- zamanagóy tazalaw mashina hám mexanizmlerine ıyelewi kerek.
Barlıq tazalaw jumısların nomer fondiga xizmet kórsetiw bólimi jumısshıları ámelge asıradı. Hár túrlı kategoriya jumısshıların bir-biri menen almastırıw zárúr bolǵanda, baslıq buyrıǵı tiykarında ámelge asırıw múmkin. Nomer fondiga xizmet kórsetiw bóliminiń direktor orınbasarı mıymanxana daǵı xızmet kórsetiwshi xızmetkerler jumısın shólkemlestiriwtiradi.
Tazalaw jumıslarınıń aparıw ushın tómendegi xızmetkerler kategoriyasi ámeldegi:
- bólme bekasi - nomerlerdi jiynastırıp, tazalaydı ;
- sipsekeshler - koridor, xoll, tekshe, vestibyulni tazalaydı ;
- islep shıǵarıw bólimi, ustaxona hám texnikalıq xızmetler imaratların tazalaytuǵın sipsekeshler.
Basqarıw - xojalıq (kastelyan) xızmeti. Basqarıw - xojalıq bólimi mıymanxananıń eń iri (xızmetkerler sanı jixatidan) bólimi esaplanadı. Ol jaǵdayda mıymanxana jámi xizmetkerleriniń 50% ga jaqinı miynet etedi. Bólimdi basqarıw - xojalıq xızmeti direktorı yamasa atqarıwshı kastelyan basqaradi. Bólim baslıǵı xızmet wazıypalarınıń ózgesheligi odan shólkemlestiriwshilik qábileti hám talap etiwshilikti talap etedi. Kóp sanlı nomerlerdi hár kúni kerek dárejede tártip saqlaw kútá úlken juwapkershilik, anıqlıq hám puqtalıqtı talap etedi.
Qonaqlar ortasında ótkerilgen barlıq sorawlar basqarıw -xojalıq xızmetiniń zárúrligini kórsetedi. Tazalıq hám tártiplik qonaqlardıń brlıq talapları arasında birinshi orındı iyeleydi. Mıymanxananıń járdemshi xızmetlerin. Injenerlik xızmeti. Zamanagóy mıymanxana quramalı injenerlik úskeneleri menen úskenelestirilgen (lift, konditsionerler, ıssılıq dáregi, suw taminoti, kanalizaciya, elektr energiya, gaz úskeneleri, kabel televidenie, kompyuterler). Tuwrısıda, mıymanxana barlıq úskenelerdi remontlaw hám xizmet kórsetiw maqsetinde tolıq shtatda injener-texnikalıq jumısshılardı saqlap tura almaydı. Ádetde, bul xızmetlerdi kórsetiwshi arnawlı firmalar menen shártnama dúzedi. Injenerlik xızmeti onsha úlken bolmaǵan
Shtatqa iye (ılajı bolǵanınsha universal xızmetkerler isleydiler, yaǵniy onsha qıyın bolmaǵan santexnik jumıslar, elektr úskenelerdi sazlaw ). Injenerlik xızmeti óz quramına mebel, ǵalı tamirlovchilar, nomerlerge boyaw jumısların alıp baratuǵın boyawshılarǵa de ıyelewleri múmkin. Bas injenerlik xızmeti suw, gaz, elektr energiya sarpın da qadaǵalaw etediler. Olar atqarǵan barlıq jumıslar arnawlı dizimge alıw jurnalına júritiledi.
Injenerlik xızmetiniń zárúrli wazıypası - órt qawipsizligin taminlash bolıp tabıladı. Órt mıymanxana biznesinde kóp tarqalǵan hádiyse bolıp tabıladı. Órtning tiykarǵı sebepleri - chekiwshi qonaqlar,buzılǵan asxana hám elektr úskeneleri, kaminlar, telektegi ximikatlar, shıǵındılardı qosıw hám basqalar bolıwı múmkin. Harid qılıw xızmeti. Mıymanxana harid bóliminiń tiykarǵı waziypası - kerekli tovarlardı kerekli waqıtta hám aqılǵa say bahada satıp alıw bolıp tabıladı.
Mıymanxana daǵı rezerv quwatı da esapqa alınıwı zárúr, sebebi rezervge saqlaw da pul turadı hám birpara tovarlar uzaq saqlanganda buz'ladı. Mıymanxana mútajlikleri ushın harid etiletuǵın zárúrli tovarlar tómendegi gruppalarǵa bólinedi:
1. azıq-túlikler (mazlatılǵan, konservalanǵan, qurıtılǵan, hól);
2. ishimlikler;
3. úskeneler hám mebel (isten shıǵıwı hám tozıwına qaray), ıdıs -tabaqlar, jayshablar;
4. basqa materiallar (nomer hám jámiyetlik jayların tazalaw ushın kerekli ónimler).
Támiynatchilarni tańlawda menejerler tómendegilerge itibar beriwleri shárt:
• Támiynatshı abıraysı :
• Tavar sapası hám bahası ;
• Harid kólemi;
• Tólew shártleri (aldınan tólewsiz, kreditga bolsa jaqsılaw );
• Harid etilgen tavarǵa servis xızmet (úskeneler ushın );
• Alıp keliw bahası, támiynatchigacha bolǵan aralıq.
Harid qılıw bólimi kóplegen jaǵdaylarda támiynatshılar menen uzaq múddetli shártnamalar dúziwedi. Uzaq múddetli shártnamalar chegirmalar alıwǵa, jumıstıń ańsatlashishiga járdem beredi.
Mıymanxanalarda awqatlantırıw xızmeti. Mıymanxana restorani jumıs iskerligi basqa ápiwayı restoranlar jumıs iskerliginen azmaz parıq etedi. Restoran jumıs waqıtı sonday dúziliwi kerek, bul waqıt mıymanxanada jaylasqan kóplegen qonaqlar zárúriyatın qandirsin, hátte bul restoranga bazi jaǵdaylarda payda keltirmese de. Mıymanxana qonaqlarınıń 70% túslıq, 50% ga jaqinı keshki awqattı mıymanxana restoraniga etpeydilar. Restoran tabısınıń úshten eki bólegin shetten kirgen adamlar alıp keledi. Bunnan sonı juwmaq qılıw kerek, mıymanxanarestorani sırtdan bólek kiretuǵın qapıka hám avtomobiller toqtap qalıw jayına ıyelewi kerek.
XX ásirdiń 50 jıllarına shekem mıymanxana restoraniga ekinshi dárejeli payda keltiretuǵın derek dep qaralar edi. Bazida ol mıymanxana iyesine artıqsha yukdek tuyulardi. Restorandan kórilgen záleldi nomer fondidan keletuǵın payda menen oraw múmkin dep esaplanardi. Basqa tárepden mıymanxana klienti restorandagi awqattı sapası tómen dep esaplab sırtda awqatlanar edi.
“Room servise” - nomerde xizmet kórsetiw. Birinshi dárejeli mıymanxana nomerde xızmet kórsetiwshi “Room servise“ xızmetine ıyelewi kerek (hátte payda keltirmese de). Eger bul xızmet tuwrı tashkil etilse, mıymanxana tabısınıń 15% ni shólkemlestiriwi múmkin. “Room servise” de menyu ádetde sheklengen boladı (geyde restoran menyusınan bólek tayarlanadı ), lekin joqarı klassli otellarda bul xızmet arqalı restoran tamaqlarına da buyırtpa beriw múmkin. Bul xızmette eń tiykarǵısı - jetkezip beriw tezligi, sol sebepli arnawlı servis lifti bolıwı talap etiledi. Tamaq telejkalarda, taǵamdıń zárúrli temperaturasın támiyinleytuǵın arnawlı konteynerlarda alıp kelinedi. Xızmettiń tiykarǵı jumısı azanǵı shayǵa tuwrı keledi (70% ge shekem ). Azandaki buyırtpanıń ¾ bólegi bul ápiwayı «kontinental» azanǵı shay bolıp tabıladı.
Room servise xızmetine telefon arqalı yamasa qonaq keshte óz nomeri esiginiń sırtqı qolında osib qoyǵan kartochka arqalı buyırtpa beriwi múmkin(menyu hám buyırtpa waqtın kartochkada kórsetedi). Kishi mıymanxanalarda bul xızmetlerdiń jumıs waqıtı chegeralangan. Úlken mıymanxanalarda úzliksiz isleydi. “Room servise” de bahalar restorandan kóre qımbatlaw boladı.
“Nomerlerde xizmet kórsetiw” termini aldın nomer bólmelerine xizmet kórsetiw mánisinde qollanilar edi. Bul bólimde ol tar mániste qollanıladı yaǵnıy nomerde awqat hám ishimlikler alıp keliw.

Juwmaqlaw

Joqarıda keltirilgen barlıq maǵlıwmatlardı analiz etetuǵın bolsaq, kelesinde “Xorezm Palace” mıymanxanası iskerligin jáne de jetilistiriw hám turistlarga jańa xızmet túrlerin usınıs etiwdiń keń múmkinshilikleri ámeldegi ekenligi kórinetuǵın boladı. Buǵan baylanıslı bul mıymanxanada ámeldegi tiykarǵı hám qosımsha xızmetlerdi jetilistiriw usınıń menen birge jańa xızmet túrlerin shólkemlestiriw maydanınan tómendegishe usınıslardı beriwimiz múmkin:
• Qonaqlar bos waqıtların mazmunli ótkeriwleri ushın mıymanxananıń ózinde túrli animatsion programmalar, shoular shólkemlestiriw;
• Mıymanxana restoranida awqatlanıwdı shólkemlestiriwde Xorezm milliy qosıqshılıq, oyın sa'nati hám folklor gruppalarınıń shıǵıwların kóbirek shólkemlestiriw;
• Mıymanxana bınasınıń ózinde qonaqlar ushın kishi kitapxana tashkil qılıw.
• Qızıǵıwshı turistlar ushın restoranda bólek ózbek milliy tamaqların tayarlawları hám úyreniwleri ushın arnawlı asxana shólkemlestiriw;
Mıymanxana xızmetkerlerin rawajlanǵan mámleketlerdegi mıymanxanalarǵa bilimlerdi jetilistiriw kurslarına jıberiw yamasa sırt el mıymanxanalarınan tájiriybeli qániygelerdi usınıs etiw hám maǵlıwmat almaslaw ;
• Chekiwshi turistlar ushın bólek nomerler shólkemlestiriw;
• Jas balalar ushın bólek úskenelestirilgen arnawlı bólmeler hám ózbek milliy multtomoshalar, filmler kórsetiw etiletuǵın kinozal shólkemlestiriw;
• Fizikalıq múmkinshiligi sheklengen klientler ushın bólek nomerler tashkil qılıw hám t.b.
Bul xızmetlerdi shólkemlestiriw arqalı mıymanxanaǵa keliwshi turistlarning talap hám mútajliklerin maksimal dárejede qandırıw múmkin.
Bunnan tısqarı shet el turistlarni tartıwdı keńeytiw ushın viza menen baylanıslı talaplardı jeńillestiriw zárúr. Ózbekstandaǵı turistik ónimlerge shet el turistlarni qosıwdıń ańsat hám jeńil jolların ızlep tabıw, mıymanxanalarda jaqsı sharayatlar jaratıw zárúr. Olardaǵı xızmet sapasın jaqsılaw, xalıq aralıq ulgilerge maslastırıw kerek dep o'ylay
Restoranlarda qabıl dástúrleri, yubiley, banketlar, toy hám basqa bayramlar ótkeriledi. Shólkemlestiriletuģın banketler oficiantlardıń tolıq yamasa yarım qatnası menen ámelge asırıladı.
Banket furshet, banket kokteyl, shay banketlari boladı. Bular kóbinese shet el mámleketlerde ótkeriledi. Banket ótkeriw ushın tayarlıq jumısları buyırtpa qabıllaw, tayarlanıw hám xızmetten ibarat.
Buyırtpa qabıllaw: Banketler, bayramlar, toylarģa buyırtpa qabıllaw jalǵız yamasa topar buyırtpalarınan túpten parıq etedi. Bunday buyırtpalar bir neshe kún, hátte ay aldın beriledi.
Áyne belgilengen kún restoran bos bolıwı kerek. Sol sebepli buyırtpashı aldınıraq hâreket etiwi maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.Bunday bayram keshelerin ótkeriwde tek tamaq, ishimlikler ģana emes, taǵı qatar másele hám ilajlar boyınsha kelisip alınadı. Buyırtpa beretuǵın menen restoran administraciyası ortasında awızsha yamasa jazba qatar bántlerden ibarat shártnama dúziledi.
Tájiriybe sonı kórsetedi, buyırtpa bas oficiantqa berilse, ol menen kelisilse, banketlar, bayramlar tabıslı ótedi, sebebi restorandaģı pútkil xızmet procesi onıń basshılıǵında ótedi.
Buyırtpa qabıllawdan aldın bas ofitsiant buyırtpashıģa zaldı kórsetedi, shárayat penen tanıstıradı, stollar qoyılıwı jobasın kelisip aladı. Eń húrmetli qonaqlar qay jerge otıradi, basqa qonaqlar jayı qayda — bulardıń hámmesi kelisiledi.
Stollardı gúller menen bezew, ártistler ornı, oyın jayları hám basqa máseleler sheshiledi.
Buyırtpashı qonaqlar aybı menen sındırılģan yamasa isten shıǵarılǵan ıdıs -úskeneler bahasın preyskurant boyınsha tólewi shárt. Onıń ushın shek jazıp beriledi hám pul belgilengen tártip boyınsha kassaǵa tabıs etiledi.
Bunday banketlar diplomatlar jıyınlarında, rásmiy qabıl dástúrlerinde ótkeriledi. Diplomatik ámeliyatda qollanılatuǵın protokol tiykarında qonaqlar restoran zalına jaylastırıladı. Biraq bunday qabıllar tek diplomatlar ushın ģana dep qaraw restoran iskerligin cheklengen boladı. Restoranlarda tap sonday qonaqlar kútiw, olarǵa xızmet qılıw hámme ushın erkin bolıp tabıladı. Bun-day banketlarda 8 den 50 ge shekem, geyde bolsa 100 den artıq adam qatnasadı. Tómende bul bayramdı ótkeriw ilajları haqqında sóz baradı.
Buyırtpa qabıllaw. Bas ofitsiant banket shólkemlestiriwshilerden buyırtpa qabıl etip alar eken, eń aldı menen bayramnıń sánesi, saatın anıqlaydı, qonaqlar miq-dári, sisteması (jinsi, jası, milleti, kásibi) n biladi, bayramnıń maqseti, ulıwma sarp etiletuǵın pul summasi, hár bir kisige esaplanǵan shıǵın, pul tólew forması (naq, kredit), usınıs etilgen húrmetli qonaqlar dizimi anıqlanadı.
Keyininen bas oficiant buyırtpashını zal menen tanıstıradı, banket ótkeriletuǵın jaydı kórsetedi. Stollardıń qóyılıw tártibi, qonaqlardı otırǵızıw jobaları kelisip alınadı. Taǵı ol xizmet etiw processinde kim menen munasábette bolıw zárúr ekenligin anıqlaydı. Bas ofitsiant wazıypasına taǵı tómendegiler kiredi:
1. Shet el mámleketlerdiń túrli elshixonalaridan qonaqlar keletuǵın bolsa, sol mámleketler bayraqla -rini osib qoyıw.
2. Húrmetli qonaqlardı restoranga usınıw.
3. Stollarda mikrofonlar bolıwın támiyinlew.
4. Orkestr kerek bolsa, onıń programması anikdanadi, jazıw ushın magnitafon.
5. Banket urıs qatnasıwshısıları ushın qalalararo hám xalıq aralıq telefon boyınsha sóylesiw, suwretke túsiw, pianino hám royalda shertiw múmkinshiligi tuwdıriladi.
6. Qonaqlar tarqalıwı oddidan mashinalar shaqırıw ushın mikrofonlar qoyıw.
Buyırtpashı menen menyu talqılanadı ,awqat beriw waqıtı hám gezegi, xızmet qılıw barısında tánepis hám qonaqlardıń aylanatuǵın orınları haqqında kelisip alınadı.

Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi

1. Ózbekstan Respublikasınıń “Turizm tuwrısındaǵı” Nızamı. //Xalıq sózi
gazetasi 14. 09. 1999.
2. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Ózbekstan Respublikasında 2006 -
2010 jıllarda servis hám xızmetler tarawların rawajlandırıwdı jedellestiriw
boyınsha ilajlar” tuwrısındaǵı Sheshimi. 2006. 17 aprel.
3. Karimov I. 2009 jıldıń tiykarǵı juwmaqları hám 2010 jılda mámleketti socialekonomikalıq rawajlandırıwdıń eń zárúrli ústin turatuǵın baǵdarlarına arnalǵan
ministrler Mákemesiniń 2010 jıl 29 yanvar daǵı “Tiykarǵı wazıypamız -
watanımız rawajlanıwı hám xalqımız párawanlıǵın jáne de kóteriwdir” atlı
lekciyası. “Xalıq sózi” gazetasi. 2010. 29 yanvar.
4. “2012-2016 jıllarda Ózbekstan Respublikasında xizmet kórsetiw salasın
rawajlandırıw programması tuwrısında”gi Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń
2012 jıl 10 may PQ-1754-san Sheshimi.
5. 2013-2015 jıllarda “Xorezm wálayatında turizm salasın rivolantirish programması
tuwrısında” gi Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2013 jıl 20 mart PQ -
1940 -san Sheshimi.
6. Qurbonov J. M., Mamarasulov Z. E., Qurbonov J. J. “Mıymanxana xojalıǵın
shólkemlestiriw” Lekciyalar stul I- bólim.-S.: SamISI 2011 y.

Internet saytları :

1. www. lex. uz
2. www. uzbekturizm. uz
3. www. world-tourism. org - Vsemirnaya turesticheskaya organizatsiya
4. www. wttc. org - Vsemirniy Sovet po puteshestviyam i turizmu
5. www. orexsa. com
6. www. tourism. uz/
7. www. tour. uz/
8. www. fayzhotel. uz
9. www. kxorezmpalace. uz
10. www.goldenpages. uz
11. www. openxorazm. uz
12. www. 1001 hotels. uz