Jámiyettiń barlıq ekonomikalıq hám sociallıq xızmetlerin úyreniw hám alıp barıwda fundamental mashqalalarǵa dus kelemiz

Jumıssızlıq dárejesi dep-jumıssızlardıń jumıs kúshine bolǵan qatnasına (% yesabında) aytıladı hám berilgen formula menen anıqlaw múmkin.
u= (U/L)*100%, yaǵni
Jumıssızlıq dárejesi = ( Jumıssızlar/Jumıs kúshi)*100%
Barlıq bar bolǵan resurslardan tolıq paydalanıw yamasa jumıssızlıqtıń tábiiy dárejesi jaǵdayında ekonomikada jaratılıwı múmkin bolǵan ónimniń kólemin ekonomikanıń islep shıǵarıw (óndiris) potencialı deb ataymız.
Ónimlerdiń potencial hám haqıyqıy islep shıǵarılıwı arasındaǵı parıqı JIÓ kóleminiń úzilisi yamasa arqada qalıwı dep ataladı. ol potencial islep shıǵarıwǵa salıstırǵanda procente sáwlelenedi.
JIÓ úzilisi = ((Y*-Y)/Y*)*100%, yaǵni
JIÓ úzilisi = ((Ónimdi potencial islep shıǵarıw-Ónimdi haqıyqıy islep shıǵarıw) / ónimniń potencial islep shıǵarılıwı) * 100.

3.3. Jumıssızlıqtıń ekonomikalıq aqıbetleri. A. ouken nızamı

Jumıssızlıqtıń kóbeyiwi nátiyjesinde múmkin bolǵan JIÓ kólemine ekonomikada yerise almaydı. Sol sebepli mámleket kóleminde jumıssızlıqtı tábiiy dárejesinde saqlaw hám onı tártipke salıw ekonomikalıq jaqtan úlken áhmiyetke iye. Jumıssızlıqtıń haqıyqıy dárejesi onıń tábiiy dárejesinen qanshama joqarı bolsa, JIÓ niń úzilisi sonshama kóp boladı. Sonıń ushın potencial kólemdegi JIÓ* haqıyqattaǵı JIÓ nen úlken boladı, yaǵnıy, JIÓ* > JIÓ yamasa U * > U .
Potencial JIÓ* di yesaplawda mámlekette jumıssızlıq tolıq joq dep yemes, bálkim jumıssızlıq bar, biraq ol tábiyiy dárejede dep yesaplanadı.
Jumıssızlıq dárejesi hám JIÓ úzilisi arasındaǵı muǵdarı boyınsha qatnası inglis ekonomisti Artur ouken matematikalıq kóriniste dálillep bergen. Sonıń ushın bul nızam oUKEN nızamı delinedi. Nızamnıń áhmiyeti sonnan ibarat, yeger haqıyqattaǵı jumıssızlıq, jumıssızlıqtıń tábiyiy dárejesinen bir procent (1%) ke artıp ketse, milliy ekonomika JIÓ di yeki yarım procent (2,5%) ke kem aladı. Bul qatnas jumıssızlıqtıń túrli dárejelerindegi ónimdi joǵaltıwlardı anıqlaw múmkinshiligin beredi.
Bunıń grafikdaǵı kórinisi tómendegishe boladı.