Йўлдошев н.Қ., Болтабаев м. Р., Тошходжаев м. М

Менежментнинг ижтимоий самарадорлиги – Бошқарув фаолиятининг 
ижтимоий натижасини ифодаловчи мураккаб тоифа. У меҳнат жамоаси ва 
ҳар бир ходимнинг жами имкониятларидан, унинг ижодий қобилиятларидан 
қанчалик фойдаланилганини, жамоани ривожлантиришнинг ижтимоий 
вазифалари муваффақиятли ҳал этилганини ифодалайди. 
Менежментнинг иқтисодий самарадорлиги – олинган иқтисодий 
натижаларнинг бошқарув фаолияти чиқимларига (ёки фойдаланилган 
ресурсларга) нисбати бўлиб, ўзгарувчан кўрсаткичларда ифодаланади.
Меҳнат шароити – меҳнат жараёнида инсоннинг соғлиги ва иш 
қобилиятига тъсир қилувчи ишлаб чиқариш муҳитидаги омиллар йиғиндиси. 
Бу омиллар техника ва технологиянинг ўзига хос хусусиятлари; меҳнатнинг 
оғирлиги ва машаққатлилиги; ташқи муҳитнинг инсон организми ва меҳнат 
қобилиятига таъсири; меҳнат ва ҳордиқ чиқариш тарзи; ишлаб чиқариш 
жамоасидаги руҳий иқлим билан белгиланади. 
Менежментнинг самарадорлиги – мураккаб тоифа бўлиб, бошқарув 
фаолияти натижаларининг ундаги чиқимлар (ёки ишлатилган материаллар, 
молиявий маблағлар, меҳнат сари ва бошқа ресурслар)га нисбатни 
ифодалайди. Менежмент самарадорлигининг функционал роли унинг 
ривожланиш даражаси ва суръатини, мазкур жараённинг сифат ва миқдор 
жиҳатини акс эттиришдан иборат..

---

348 
Меҳнат жамоаси – биргаликда меҳнат қиладиган ходимлар уюшмаси. 
Улар бир-бирлари билан шундай муносабатда бўладиларки, ҳар бир одам 
бошқаларга таъсир ўтказади, шу билан бир вақтда ўзи ҳам уларнинг таъсири 
остида бўлади. Ишлаб чиқариш, савдо-сотиқ ёки бошқа жараёнларни ташкил 
қилиш учун меҳнат тақсимоти амалга оширилаётганда раҳбарият меҳнат 
жамоаларини тузади. Ушбу бирлашма ташкилий бирликка эга ва умумий 
мақсадлар билан боғлангандир. 
Меҳнат тақсимоти – унинг тақсимланиши ҳар бир ходим, гуруҳ ва 
бўлинмага мажбурият, функция, фаолият доирасини белгилаб қўйиш. 
Менежментда горизонтал ва вертикал меҳнат тақсимоти фарқланади. 
Горизонтал тақсимот – меҳнатни иш турлари, функциялар бўйича ажратиш. 
У мутахассисларни белгилашдан, ташкилотда функционал хизматлар ва 
бўлинмаларни тузишдан иборат. Бошқарув меҳнатининг вертикал тақсимоти
ташкилотда бошқарув поғоналарини ажратишга асосланади. Ходимлар ёки 
бўлинмаларнинг фаолиятини мувофиқлаштириб туриш унинг асосини 
ташкил этади. 
Меҳнат шароити – меҳнат жараёнида инсоннинг соғлиги ва иш 
қобилиятига тъсир қилувчи ишлаб чиқариш муҳитидаги омиллар йиғиндиси. 
Бу омиллар техника ва технологиянинг ўзига хос хусусиятлари; меҳнатнинг 
оғирлиги ва машаққатлилиги; ташқи муҳитнинг инсон организми ва меҳнат 
қобилиятига таъсири; меҳнат ва ҳордиқ чиқариш тарзи; ишлаб чиқариш 
жамоасидаги руҳий иқлим билан белгиланади.