Йўлдошев н.Қ., Болтабаев м. Р., Тошходжаев м. М

9.6. Меҳнат жамоаларини шакллантириш 
Ташкилот олдидаги муаммоларни ечишга қодир бўлган, ишга 
лаёқатли, мустаҳкам бирлашган меҳнат жамоаларини яратиш ниҳоятда 
муҳим вазифа ҳисобланади. Мазкур вазифага оид одатда тарқоқ хусусиятга 
эга анчагина тавсиялар мавжуд. 

---

280 
Ушбу муаммони ечишда соционик
4

5
ёндашув кўпроқ асосланган ва 
амалда етарлича яхши текширилган, деб саналади. Бу фикр шаклланиб 
бўлган жамоанинг норасмий хусусиятли мустаҳкам роллари мавжуд 
барқарор ядроси бўлишидан келиб чиқади. 
Мана шу ядро атрофини ўраб турган ўзгарувчан қобиқ қисмига у ёки 
бу сабабларга кўра жамоага мос келмайдиган турли одамлар гоҳ кириб, гоҳ
чиқиб турадилар.
Ижтимоий-таҳлилий текширишлар кўрсатишича, жамоа аъзолари 
норасмий ролларининг сони кўпи билан 8 та бўлади(доимий 
қатнашчиларининг сони бундан кўп бўлганда, ядро айнан бир хил 
масалаларни ҳал этишдаги усул ва тезкорликнинг ўзаро номувофиқ икки 
қисмига ажралади). Бир бутун, иккига бўлиниб кетмаган жамоанинг яхши 
тузилган ядросида осон фарқланувчи норасмий роллар ажралиб туради. 
Бу норасмий роллар ўзида ахборот-коммуникация жиҳатларининг 
функционал тимсолини намоён этади. Афтидан, ташқи муҳит ҳужумига 
муваффақиятли бардош бериш учун гуруҳ ҳар қайси қатнашчиси зиммасига 
4
Соционика - ахборот узатиш тизимларининг қонунларини тадқиқ этувчи фан. 
Социониканинг предмети социотиплар, яъни бирон ташқи ёки ички 
хислатларининг умумийлиги асосида бирлашган шахслар тоифаси ҳисобланади. 
5
Бу бўлимда социониканинг асосчиларидан бири - В.В.Гуленко(Украина)нинг 
лутфан розилиги билан “Иноқ команданинг соционикаси. Раҳбарларга 
мўлжалланган соционика” китобининг материалларидан фойдаланилди – М.: 
ООО «Издательство АСТ»,2003. 

---

281 
мажбуриятларни ушбу жиҳатларга мос равишда юклашга мажбур. Бу шундай 
қилиниши шартки, шахс муайян норасмий ролни бажаришга ўзи розилик 
билдириши, ундан қаноатланиш ҳиссини туйиши керак. 
Норасмий гуруҳ тузилишининг бу жараёнлари кишилар ихтиёридан 
ташқарида кечади. 
Меҳнат 
жамоасида 
ижтимоий-руҳий 
иерархия, 
ҳукмронлик 
пирамидасининг бўлиши муқаррар. Уни жадвалда тасвирлаб кўрсатиш 
мумкин. Пирамиданинг чўққиси, ўрта ва пастки-пойдевор қисмида ҳар хил 
норасмий мақомига яраша роллар жойлаштирилади. Улар бажарадиган 
вазифаларига биноан, қулайлик учун маълум бир ҳарфлар билан 
белгиланади(9.3-расм).
Норасмий ролларнинг тадқиқоти бир-бирига мослашиш ва тасодифан 
ҳаддан ошишга кетадиган вақтни олдиндан тежаб, вазифавий жиҳатдан 
мувозанатга келтирилган жамоани яратишга имкон беради. Шу боис, қандай 
социотиплар ҳукмронликнинг у ёки бу поғонасига кўпроқ тўғри келадиган
даъвогар эканлиги кўриб чиқилади. 
Норасмий роль – “етакчи”(F) 
 

---

282 
 
Етакчи