Jizzax viloyati politexnika insituti

metamorfizmga uchrashiga sabab boʻladi.

Endogen jarayonlar - Yer qaʼrida yer ichki kuchlarining taʼsir etishidan yuzaga keladigan geologik 
jarayonlar. Yer poʻstida sodir boʻladigan tektonik harakatlar, seysmik faollik, magmatizm, 
metamorfizm, gidrotermal jarayonlar va boshqalar Endogen jarayonlarni tashkil etadi. Yerning 
ichki energiyasi uning chuqur qismida radioaktiv moddalarni parchalanishidan ajralib chiqqan 
issiqlik, yer qatlamlaridan hosil boʻladigan gravitatsion kuchlar taʼsiri va Yerning aylanishidan 
yuzaga keladigan kuchlar hisobiga paydo boʻladi. Gravitatsion kuchlarning Yer poʻstida notekis 
taqsimlanishi unda turli zichlik hamda tektonik faolliqdagi qismlar boʻlinishi, qatlamlarning 
deformatsiyalanishiga va metamorfizmga uchrashiga sabab boʻladi.
Ekzogen jarayonlar — energiya hisobiga yer yuzasining ust 
qismida birlamchi hosilalarni oʻzlashtirishda ishtirok etuvchi 
jarayon, majmuasi. Yer yuzasida Ekzogen jarayonlar paydo 
boʻlishning asosiy shakllariga — togʻ jinslarining buzilishi va ular 
tashkil topgan minerallarning kimyoviy qayta hosil boʻlishi (fizik, 
kimyovi organik nurash), muz, shamol va suv yordamida buzilib, 
maydalangan tog’ jinslarining bir joydan boshqa joyga koʻchishi 
va bu mahsulotlarni quruqlikda va suv havzalari tubida choʻkib, 
muntazam ravishda choʻkindi tog’ jinslariga aylanishi kiradi. 
Ekzogen jarayonlar endogen jarayonlar bilan birgalikda Yer 
rel’yefi shakllanishiga, choʻkindi togʻ jinsi qatlamlari va ular 
bilan bogʻliq boʻlgan foydali qazilma konlarini hosil boʻlishiga 
sababchi boʻladi. 

Ekzogen jarayonlar — energiya hisobiga yer yuzasining ust qismida birlamchi hosilalarni 
oʻzlashtirishda ishtirok etuvchi jarayon, majmuasi. Yer yuzasida Ekzogen jarayonlar paydo 
boʻlishning asosiy shakllariga — togʻ jinslarining buzilishi va ular tashkil topgan minerallarning 
kimyoviy qayta hosil boʻlishi (fizik, kimyovi organik nurash), muz, shamol va suv yordamida 
buzilib, maydalangan tog’ jinslarining bir joydan boshqa joyga koʻchishi va bu mahsulotlarni 
quruqlikda va suv havzalari tubida choʻkib, muntazam ravishda choʻkindi tog’ jinslariga aylanishi 

---

kiradi. Ekzogen jarayonlar endogen jarayonlar bilan birgalikda Yer rel’yefi shakllanishiga, 
choʻkindi togʻ jinsi qatlamlari va ular bilan bogʻliq boʻlgan foydali qazilma konlarini hosil 
boʻlishiga sababchi boʻladi.