Jizzax politexnika instituti huzuridagi sharof rashidov politexnika texnikumi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

JIZZAX VILOYATI KASBIY TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH VA MUVOFIQLASHTIRISH HUDUDIY BOSHQARMASI

BAXMAL TUMAN 2-SON KASB – HUNAR MAKTABI

Kasb kodi va nomi: 3.61.19.01-Asalarichi
Kvalifikatsiya:

5. 
   Asalarichi
   

2. 
   "B" yoki "BC" toifali avtomobil haydovchisi
   

ASALARINING OZUQA MANBALARI VA OZUQLANTIRISH
fanining

MAVZULAR TO’PLAMI

Kasbiy fanlar kafedrasi

Ishlab chiqarish ta’lim ustasi: G’. Yo’ldoshev

2021 yil
1-MAVZU: KIRISH. FANNING MAQSAD VA VAZIFALARI. ASALARI OILALARINI OZIQLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI
REJA

1. 
   Kirish.
   
2. 
   O’zbekistonda asalarichilik tarixi
   
3. 
   Asalari suti
   
4. 
   Asalari mumi
   

Kirish.
Asalarichilik sohasi qishloq xo'jaligining muhim tarmog'i hisoblanadi. Asalarilardan inson sog'ligi uchun zarur bo'lgan asal, xalq xo'jaligida ishlatiladigan mum, meditsinada ishlati- ladigan asalari suti, propolis hamda asalari zahari olinadi.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009-yil
martdagi 03/1-348 sonli «Respublikada 2009-2011-yillarda asalarichilik sohasini rivojlantirish bo'yicha amalga oshiriladigan chora-tadbirlar» dasturi ishlab chiqildi. Davlat dasturi qabul qilingandan so'ng sohada ijobiy o'zgarishlar kuzatildi. Jumladan, asalari oilalarining soni 145 mingtadan 260 mingtaga, shaxsiy yordamchi, dehqon va fermer xo'jaliklari soni 4491 tadan 5339 taga, o'rmon xo'jaliklari soni 36 tadan 60 taga ko'paydi, asal ishlab chiqarish 2340 tonnadan 3786 tonnaga oshdi.
Ushbu o'quv qo'llanma qishloq xo'jaligi yo'nalishidagi kasb- hunar kollej o'quvchilari uchun mo'ljallangan bo'lib, o'quv qo'llanmada kirish, asalarichilikni rivojlantirish asoslari va unga ta'sir etuvchi omillar, asalarilar turlari, oilalarning asosiy xususi- yatlari, asalarichilikda ishlatiladigan uyalaming turlari va tuzu- lishi, asalari oilalari biologiyasi, asalarichilikka ixtisoslashgan barcha toifadagi xo'jaliklardabajariladiganbahorgi, yozgi, kuzgi va qishgi ishlar, tabiiy ko'ch chiqishi va uning sabablari, asalari oilalarini parvarishlash va saqlash, asalari zotlari va ularning tavsifi, asalarilaming o'simliklarni changalatishdagi o'rni, qutili asalari oilalarini tayyorlash, mum yetishtirish texnologiyasi, asa- larilarning oziqa zaxirasini to'plashi, asal turlari va sifatini aniqlash usullari, asalarichilikda naslchilik ishlarini tashkil etish va naslli asalarilardan samarali foydalanish yo'llari, asalari kasal- liklari va uni davolash usullari kabi bo'limlaming yoritilishi muhim ahamiyatga ega.


Asalarichilik qadimiy soha bo'lib, bu soha haqidagi dastlabki ma'lumotlar eramizdan avvalgi Misr tibbiyotiga oid asarlarda, Zardushtiylikning muqaddas kitobi «Avesto»da, hind xalqining «Hayot» kitobida, tibbiyotning «Jud-ji» fanlarida uchraydi. Hatto Xomer, Demokrit, Aristotel, Gipokrat kabi dunyo allomalari ham ko'pgina kasalliklarni davolashda asalning ahamiyati beqiyos- ligini qayd etishgan. Buyuk bobomiz Abu Ali ibn Sino asalari mahsulotlaridan 500, Abu Rayhon Beruniy 300 turdagi dori- darmon tayyorlaganliklari haqida ma'lumotlar bor.
Asalarichilik sohasining asosiy mahsuloti asal hisoblanib, sohadan ikkilamchi mahsulot sifatida quyidagilar olinadi: asalari suti, perga, asalari zahari, propolis, asalari mumi. Ushbu mahsulotlarning xalq xo'jaligida ahamiyati juda yuqori.
Asalari suti: biologik stimulyator xususiyatiga ega, gipo- trofiya va gipotoniya kasalliklarini, ayollardagi laktatsiya buzilishini davolashda, sirkasidan oziq-ovqat sanoatida turli tuzlamalar tayyorlashda foydalaniladi. Asalari suti ko'plab tirik organizmlar o'sishini tezlashtirib, vaznini oshiradi. Qand, eritrotsitlar, glukoza, gemoglobin, globulinlar miqdorini ko'paytirib, xolesterin va neytrofillar miqdorini kamaytiradi, shu orqali ateroskleroz kasalliklarini oldini oladi va davolaydi, miyadagi qon harakatini yaxshilab, qondagi askorbin kislotasini kamaytiradi, qon bosimini normal holatga keltiradi. Jinsiy imkoniyatlarni rivojlantirib, organizmning reproduktiv imkoniyatlarini yaxshilaydi. Sohada ari sutini ishlab chiqish uchun asalari oilalaridan tarbiyachi oilalarni tuzish va 18-24 soatli qurtlarni payvandlab tarbiyachi oilalariga berib, uch kundan keyin payvand qilingan qurtlarni olib tashlab sutni jamg'arib, konservatsiya qilish mumkin.
Perga: asalarilar gulchangni mumkataklarda yig'ib, asalbilan aralashtirib perga tayyorlaydi, bu xomashyodan qishda oziq- lanish va g'umbaklami oziqlantirishda foydalaniladi. Tibbiyotda oshqozon-ichak, jigar kasalliklarini, anemiya hamda qonbosimi bo'lganbemorlarni davolashda qo'llaniladi. Gulchang tarkibida ko'plab miqdorda glukoza, fruktoza, turli xil vitaminlar, kislotalar hamda mikro va makro elementlar mavjud. Go'sht va tuxumga nisbatan gulchangda aminokislotalar miqdori 5-7 marotaba ko'p. Olingan gulchang 60 °C haroratda 2 soat maboynida leofil apparatida quritiladi va iste'molga jo'natiladi.