Jizzax davlat pedagokika instituti

Kurs ishining maqsadi: Til birliklarini o’rganish
Kurs ishining obyekti: Oliy va O’rta maxsus ta’lim muassasalarida Ona tili fanining o’qitish jarayoni.
Kurs ishining predmeti: Ona tili fanining o’qitish metodlari va vositalari.
Kurs ishining vazifalari:

• 
  Mavzuga doir malumotlarni yig’ish va rejani shakllantirish.
  
• 
  Til birliklari haqida to’liq malumot yoritish.
  

Til birliklari va ularning vazifalariga ko’ra mohiyati
Birlik fonetik darajalar fonemalar (tovushlar) - tilning moddiy mujassamlanishi; ular ikkita asosiy funktsiyaga ega: sezgir (idrok funktsiyasi) va mazmunli,yoki o'ziga xos (tilning muhim elementlari - morfemalar, so'zlar, jumlalarni farqlash qobiliyati, taqqoslash: bitta, og'iz, mushuk, po'lat, stol va boshqalar).
Birlik morfologik daraja - morfemalar - tushunchalarni ifodalash:
va) ildiz(haqiqiy), qarang: [-tablo-] [-earth-] va boshqalar;
b) yaproq 2 tur: qadriyatlar belgilar, cf.: [-ost], [without-], [re-] va qiymatlar munosabatlar, qarang: [-y], [-you] va boshqalar, masalan, o'tirish, o'tirish-ish, stol-a, stol-ot.
Bu - semasiologik funktsiya iboralar tushunchalar, lekin emas nomlash. Morfema nomini aytmaydi, faqat so'z egalik qiladi nominativ funktsiya. Biror narsani nomlash bilan biz morfemani so'zga aylantiramiz. Masalan, qizil ildiz - ma'lum bir rang tushunchasini ifodalaydi, lekin qizil (ism) bir hodisani nomlaydi. Shuning uchun morfema tilning eng kichik muhim birligi sifatida ma'noga ega deb ishoniladi, ammo bu ma'no bir-biriga bog'langan, u faqat boshqa morfemalar bilan birgalikda amalga oshiriladi. To'g'ri, bu gap affikslar uchun to'liq, qisman faqat ildiz morfemalari uchun to'g'ri keladi (yuqoridagi misolga qarang).
Birlik leksik Daraja - leksemalar (so'zlar) - voqelik narsalari va hodisalarini nomlang, ular nominativ funktsiyani bajaradilar. Til tizimining leksik darajasi uning birliklari tilning asosiy birliklari deb qaralishi bilan alohida ahamiyatga ega. Leksik darajada semantik... Tilning leksik tarkibini o'rganish bilan bir qator lingvistik fanlar shug'ullanadilar: leksikologiya, frazeologizm, semantik, semasiologiya, onomastika va boshq.
Birlik sintaktik Daraja - iboralar va takliflar - ijro etish kommunikativ funktsiyasi, ya'ni aloqa uchun zarur. Ushbu daraja ham deyiladi konstruktiv va sintaktik yoki kommunikativ-sintaktik... Ushbu darajaning asosiy birligi deb aytishimiz mumkin taklif modeli... Taklifni o'rganish bilan shug'ullanadi sintaksis.
Tildagi barcha darajadagi elementlar birlikni tashkil etadi, bu har bir quyi daraja potentsial ravishda keyingi darajaga ko'tarilishi va aksincha, har bir yuqori daraja kamida bitta pastki darajadan iborat bo'lishida ifodalanadi. Masalan, jumla bir yoki bir nechta so'zlardan, so'z bir yoki bir nechta morfemalardan, morfema esa bir yoki bir nechta fonemalardan iborat bo'lishi mumkin.
Til birliklari quyi darajada shakllanadi va yuqori darajada ishlaydi.
Masalan, fonema fonematik darajada qurilgan, ammo morfemik darajada mazmunli birlik vazifasini bajaradi.
Til birliklarining bu xususiyati til sathlarini yagona tizimga bog'laydi.
Til strukturasining har bir darajasi / darajasi (fonetik, morfologik, leksik, sintaktik) ichida uning birliklari o'zlarining alohida tizimini tashkil etadi, ya'ni ushbu darajadagi barcha elementlar tizim a'zolari sifatida ishlaydi. Til tuzilishining individual darajalari tizimlari ma'lum bir tilning umumiy tizimini tashkil qiladi.
3. Til birliklari o'rtasidagi munosabatlarning asosiy turlari.
Til birliklari o'rtasidagi munosabatlar haqida gapirish uchun quyidagi tushunchalarni kiritish va aniqlash zarur: til birliklari, til toifasi, daraja/daraja, lingvistik munosabatlar.