Jizzax davlat pedagogika instituti jismoniy madaniyat fakulteti

Tuzuvchi: B.Mavlonov JDPI Sport turlarini o’qitish metodikasi kafedrasi o’qituvchisi

D.A. Safin JDPI Sport turlarini o’qitish metodikasi kafedrasi o’qituvchisi

Taqrizchilar:

SH.O’.Atamurodov «Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi » kafedrasi dotsenti Q.Yusupov JPI “Jismoniy madaniyat” kafedrasi katta o’qituvchisi

Jismoniy madaniyat fakulteti dekani:

2021 yil “____” _____________ F.Q. Axmedov

Sport turlarini o’qitish metodikasi kafedrasi:

2021 yil “____” ______________ B. Sultonov


MUNDARIJA

№	Tarkib mazmuni	Beti
I	O‘quv materiallari
1.1.	Ma’ruza mashg‘ulotlari
1.2.	Seminar mashg‘ulotlari
1.3.	Amaliy mashg’ulotlar
II	Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari
III	Glossariy
IV	Ilovalar
4.1	Fan dasutri
4.2	Ishchi fan dasturi
4.3	Tarqatma materiallar
4.4	Testlar
4.5	Baxolash mezonlari
4.6	Adabiyotlar ro’yxati

1-Ma’ruza mavzusi: Murabbiylik kasbi va unga qo‘yiladigan talablar

Har tomonlama yetuk, o`z kasbining ustasi, yuksak mahoratli pedagog kadrlarni tayyorlash davlat ta`lim siyosatining ustuvor yo`nalishlaridan biridir. Prezident I.A. Karimov o`zining “Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch” asarida o`qituvchining mehnatini sharaflaydi, uning mahoratiga yuksak ishonch bildiradi. Pedagogik adabiyotlarda pedagogik mahoratga turlicha ta`riflar beriladi. Masalan, D. Abdurahimovaning fikricha, pedagogik mahorat – bu o`qituvchi nutqining ravon va ta`sirchan o`tilayotgan mavzuga o`quvchi diqqatini torta oladigan, mavzuga mos ko`rgazmalar ijod qilib va undan unumli foydalana oladigan, har qanday sharoitda ham o`quvchi qalbiga yo`l topa oladigan, har bir darsda bolaning qiziqish va faoliyatini oshira oladigan kishi faoliyatidir. Biz ushbu fikr va boshqa ta`riflarga qo`shilgan holda, pedagogik mahoratni quyidagicha tushunamiz: pedagogik mahorat – bu o`z pedagogik faoliyatini yuksak darajada tashkil eta olishini ta`minlovchi o`qituvchi-tarbiyachining shaxsiy sifat va fazilatlari yig`indisidir.

Butun dunyoga mashhur ukrainalik murabbiy marhum Valeriy Lobanovskiy tomonidan futbol taktikasi haqidagi kitob Italiyada chop etilganida uch soat davomida sotilib ketgan ekan.

Quyida matbuot bilan juda kam aloqa qilganligi sabab “badjahl ayiq” tahallusini orttirgan buyuk murabbiyning futbol haqidagi falsafiy fikrlarini taqdim etamiz.

- Murabbiy o‘yin "sxemasi"ni o‘zida mavjud futbolchilarga qarab tuza olmaydi. Bu jihat be’mazmun va kelajaksizdir. Taraqqiyot esa, murabbiy o‘yin modelini oldindan tasavvur qilib, shunga yarasha ijrochilarni tanlaganidagina bo‘ladi.

- To‘pni qabul qilib, yarim jamoani aldab o‘tish – individual mahorat degani emas. Qiyin vaziyatda qolib, soniyalarda to‘g‘ri xulosa qabul qila olish – individual mahoratdir. Men umuman dribling ko‘rsatmasdan ham jamoa uchun kerakli o‘yinchi bo‘lish mumkin, deb hisoblayman.

- Ko‘pchilik, Lobanovskiy futboldagi ko‘p g‘oyalarni o‘ylab topgan, deyishadi. Men hech qachon hech narsani o‘ylab topmaganman. Men faqat o‘qidim, o‘qidim va yana o‘qidim. Kimnidir g‘oyasidan nusxa ko‘chirish – keraksiz mashg‘ulot. Murabbiylik kasbi mazmuni esa, barchadan oldinda bo‘lishda.

- Murabbiylardan biri - jahon chempionatida biror yangilikni ko‘rmadim, deganida unga ko‘zoynak taqishni maslahat berishdi. Men ham shunday degan bo‘lardim. Haqiqiy murabbiy zamonaviy tamoyillarni e’tibor bilan kuzatib borishi, yangiliklardan boxabar bo‘lishi zarur. Har mavsumda doimgidek bir hil uslubni qo‘llamaslik kerak.

- O‘yin yoddan chiqadi, natijasi esa abadiy qoladi. Futbolning bor mazmuni natijadadir.

- Jurnalistlar o‘zlari etarli bilimga ega bo‘lmagan holda futbolchi va murabbiylarga jiddiy ta’sir o‘tkazishadi. Soha egalari o‘z maqolalarini “mening fikrimcha” deb boshlashlari lozim. Jurnalistlarning o‘z nuqtai nazarlarini o‘quvchilarga singdirishga qilgan harakatlari menga umuman yoqmaydi.

- Futboldagi so‘ngi inqilob 1974 yili sodir bo‘lgan. Menimcha total futboldan kuchliroq narsani endi o‘ylab topa olmasalar kerak. Futbol gollandlar ko‘rsatgan evolyusion rivojlanish yo‘lida hali uzoq yo‘l bosib o‘tadi.

- Murabbiy butun umri davomida o‘qishi - izlanishi lozim. Kim o‘rganmay qo‘ydimi – u murabbiy emas. Vaqtni aldab bo‘lmaydi

- Men urf (moda) ketidan quvadiganlar toifasidan emas, balki aqlga suyanib ish ko‘radiganlardanman.

- Boshida men futbolga kuchli aqliy mehnatdan dam oldiradigan mashg‘ulot sifatida qarar edim.

- YOshligimdan o‘zimni ichki hissiyotlarni barchaga oshkor etmaslikka o‘rgatdi.

“Qo‘qon-1912” jamoasi matbuot xizmati klub bosh murabbiyi No‘mon Hasanovning futbol haqidagi falsafiy fikrlarini taqdim etdi.

– Murabbiy o‘yin “sxemasi”ni o‘zida mavjud futbolchilarga qarab tuza olmaydi. Bu jihat bemazmun va kelajaksizdir. Taraqqiyot esa, murabbiy o‘yin modelini  oldindan tasavvur qilib, shunga yarasha ijrochilarni tanlaganidagina bo‘ladi.

– O‘yin yoddan chiqadi, natijasi esa abadiy qoladi. Futbolning bor mazmuni natijadadir.

– Murabbiy butun umri davomida o‘qishi – izlanishi lozim. Kim o‘rganmay qo‘ydimi – u murabbiy emas. Vaqtni aldab bo‘lmaydi

– Murabbiylik o‘yinchi bo‘lishdan ko‘ra qiyinroq. Maydonda sen to‘pni boshqarasan, maydon chetida esa insonlarni boshqarishga to‘g‘ri keladi.

– Futbol rivojlanishiga muxlislar “yulduz” deb ataydigan o‘yinchilar katta zarar etkazadi. Ular mashg‘ulotlarda yanada kuchliroq bo‘lish uchun shug‘ullanish o‘rniga  o‘z iqtidorlarini ekspluatatsiya qiladilar.

– Men – murabbiyman. Bu kasb – hayotim mazmunidir.

– Men o‘z kasbimni sevaman. Men uchun uni yanada chuqurroq egallash yo‘lida izlanish kelajakda qaysi jamoani boshqarish xususida bosh qotirishdan ko‘ra maroqliroq.

– Mavjud to‘siqlarni bartaraf etish uchun bugungi jamiyatimizga nafaqat muammoni to‘liq his etish, balki sog‘lom fikrlash ham etishmaydi. YA’ni, g‘oliblarga xos fikrlash. Uni shakllantirish uchun g‘alaba sari eltadigan yo‘lni topish kerak. Futbolchilardagi g‘oliblik ruhi natijalarda emas, ularning fikrlashi va munoabatlarida aks etadi. Uni shakllantirish – qisqa vaqt ichidagi yumush emas. U uzoq va mashaqqatli mehnat evaziga yuzaga keladi.

– Doimo xolislikka intilaman.

– Murabbiylik kasbi juda murakkab. Qoidaga ko‘ra doimo biz aybdormiz.

– Menga hech qachon murabbiylar aziyat chekmaydilar, deb aytmang. Faqat ishlamaydigan odamgina aziyat chekishdan xoli bo‘lishi mumkin.

– Mashg‘ulotlarim shogirdlarimga yoqishini istayman. Klubning barcha a’zolari, muxlislar mehnatim mevasini ko‘ra olsalar, o‘zimni baxtiyor his etaman. Mashg‘ulotlar jarayoniga hech kimning befarq emasligi menga yoqadi.

– Doimo jamoam kuchli bo‘lishini istayman: mustahkam himoya qo‘rg‘oni va tezkor qarshi hujum. To‘pning harakati qanchalik tez bo‘lsa, undan shunchalik ko‘p zavq olaman.

– Ochkolarni qo‘lga kiritish – jarohatlarga qarshi eng samarali dori.

– Muvaffaqiyat doimo bizning boshimiz va qalbimizda bo‘lishi darkor.

– Iqtidor – mehnatsevarlik va tirishqoqlik mahsuli. Bu borada muntazam izlanmaslik hech narsaga olib kelmaydi.

– Orzuga ayb yo‘q. Bu har bir kishi uchun muhim jihat. Lekin har doim imkoniyatga xolis baho berish kerak.

– Murabbiy echinish xonasining nozik jihatlarini aniq his etishi shart. Agar u shogirdlariga ortiqcha erkinlik berib qo‘ysa, ular oldidagi nufuziga putur etishi mumkin.

– Murabbiy hech qachon tushkunlik holatiga tushmasligi lozim. Uchrashuv arafasida mag‘lubiyat haqida o‘ylagan jamoa hali o‘ynamay turib uni boy bergan bo‘ladi.

– O‘yin uslubi har qanday taktika va tarkib tanlashdan ko‘ra muhimroqdir.

– Tirishqoq va o‘ziga ishongan futbolchi har qanday raqibdan ustun kela oladi.

– G‘alaba – ulkan shodu xurramlik. Ammo uni qay tariqa qo‘lga kiritilgani ham muhim ahamiyatga ega. Biz o‘z muxlislarimizga chinakam spektaklni taqdim etishimiz lozim. CHunki sermazmun o‘yin har qanday kishini o‘ziga rom etadi. Bu esa muhitga ijobiy ta’sir etadi.

– Men jamoaviy o‘yin tarafdoriman. O‘z shogirdlarimni asosiy va zaxira o‘yinchilariga ajratmayman. Jamoa bilan ishlashni xush ko‘raman, alohida futbolchilar bilan emas.

– Men uchun eng quvonarli hol – kamolotga erishayotgan futbolchilar va rivojlanib borayotgan jamoani ko‘rish.

– Har bir lahza, har bir qadam, har  bir golning  qadriga etaman. Muvaffaqiyatning garovi aynan shunda. Shu paytgacha menga bergan va hamon berishda davom etayotgan baxtli daqiqalar uchun futboldan bir umrga minnatdorman.

– Futbol sustkashlikni yoqtirmaydi. CHunki natija doimo muhim.

- Murabbiyni barcha futbolchilarga birdek yoqmasligi aniq. Bu jihatni tasavvur etib ham bo‘lmaydi.

- O‘zgalar muvaffaqiyatini xotirjam qabul qilish kerak. Hasad qilayapsanmi – mehnat qil va mablag‘ top. Afsuski, bizning mentaliletimiz hali u darajada yuqori emas.

- Faoliyatimdagi eng alamli mag‘lubiyat qaysi deysizmi? Hech o‘ylab ko‘rmagan ekanman. Men g‘alaba va mag‘lubiyatlarni ajratib o‘tirmayman, chunki bu jihatlar jarayonning bir bo‘lagidir.

- Murabbiylik o‘yinchi bo‘lishdan ko‘ra qiyinroq. Maydonda sen to‘pni boshqarasan, maydon chetida esa insonlarni boshqarishga to‘g‘ri keladi.

- Futbol rivojlanishiga muxlislar “yulduz” deb ataydigan o‘yinchilar katta zarar etkazadi. Ular mashg‘ulotlarda yanada kuchliroq bo‘lish uchun shug‘ullanish o‘rniga o‘z iqtidorlarini ekspluatatsiya qiladilar.

Adabiyotlar:
1. Ayrapetyans L.R. Voleybol Darslik Toshkent O‘zDJTI 2005 yil.

2. Pavlov Sh va boshqalar Gandbol Darslik Toshkent 2005 yil.

3. P.Xo‘jaev, B.B.Nigmanov, K.D. Raximqulov Sport va harakatli o‘yinlar va uni o‘qitish metodikasi. (Sport o‘yinlari) O`quv qo`llanma T.: 2008 TDPU

4. Rasulov O.T. Basketbol Darslik Toshkent 1998 yil.

5. Akromov R ning tahriri ostida Futbol Darslik Toshkent 2006 yil.