Жиззах политехника


Тулов балансининг моxияти



Download 0,65 Mb.
bet88/99
Sana26.03.2022
Hajmi0,65 Mb.
#512230
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   99
Bog'liq
makroiqtisodiyot

Тулов балансининг моxияти.


Мамлакатнинг маълум вактдаги барча халкаро иктисодий фаолияти шу жумладан ташки савдо, капитал ва ишчи кучи миграцияси xам тулов балансида уз аксини топади. Xар кандай ташки иктисодий битим валюта айирбошлаш ва валюта операциялар оркали амалга оширилади. Олиш - сотиш битими xисобланар экан, демак мамлакатнинг жаxон бозоридаги фаолиятининг натижалари провардида хорижий валюта тушумлари ва харажатларида ифодаланади. Шунинг учун xам тулов баланси - бу бир томонида четдан келадиган барча тушумлар, иккинчи томонда эса, четга чикарадиган барча туловлари курсатилган xужжатдир. Тушум (кредит) факат экспорт ёрдамида таъминланиши мумкин. Аксинча хорижий валюталарни сотиб олиш (импорт) туловлар ва хорижий валюта харажатлари билан (Дт) боглик булади. Бунда товар деганда айирбошланадиган xар кандай нарса тушинилади, яъни у моддий неъмат, хизмат, ишчи кучи, капитал ва валюта булиши мумкин.
    1. Тулов балансининг таркибий тузилиши.


Барча иктисодий битимлар иккита катта гуруxга булинади: жорий операциялар ва капитал xаракати билан боглик опреациялар (1-жадвал). Жорий операцияларнинг асосий моддаси товарлар экспорти ва импорти xисобланади, уларнинг фарки ташки савдо балансининг колдиги деб юритилади. Бизнинг мисолда бу баланс салбийдир, яъни мамлакат товарларни четга олиб чикишдан кура купрок олиб келади. (-80).
Жорий операцияларнинг кейинги моддаси бу хизматлар экспорти ва импортидир уларга транспорт, сугурта, сайёxлик хизматлари ва бошкалар киради. Товарлар билан операциялардаги каби хизматлар билан операцияларда xам мамлакат хорижий хизматларни купрок олади, яъни мамалкатда яшовчилар хорижга четдан сайёxларга нисбатан купрок борадилар, шунингдек мамлакатдаги тадбиркорларга хорижий транспорт ва
сугурта хизматларини курсатиш xажми, хорижий тадбиркорларга мамлакатда траспорт ва сугурта компаниялари курсатадиган хизматлар xажмига караганда юкорирок. Бу операция xам баланснинг салбий колдигига эга. (-2)
1-Жадвал.
Мамлакат тулов балансининг тахминий куриниши (ракамлар шартли)





Моддалар номи

Кредит (+) ёки экспорт xисобига тушумлар

Дебит (-) ёки импорт натижа- сидага
харажатлар

Соф кредит ёки соф дебит

I

Жорий операциялар счёти










1

Товарлар

+125

-205

-80

2

Ташки савдо балансининг
колдиги










3

Хизматлар

+35

-37

-2

4

Инвестициялардан
даромадлар (фоизлар ва диведентлар)

+17


-10


+7


5

Пул утказмалари

+1

-8

-7

6

Жорий опреациялар
буйича баланснинг колдиги







-82


II

Капитал xаракатининг
счёти










7

Инвестициялар ва бошка
урта ва узок муддатли капитал

+90


-37


+53


8

Капитал xаракати
баланснинг колдиги







+53


9

Жорий операциялар ва
капитал xаракати буйича баланснинг колдиги







-29

II
I

Расмий резервлар (олтин,
СДР,ХВФ даги резервлар)

+29





+29


Инвестициялардан даромадлар фоизлар ва двидентлар буйича туловларни уз ичига олади. Агар хорижга куйилган миллий капиталга чет элликларнинг амалга оширадиган бундай туловларидан тушумлар мамлакат иктисодиётига жалб этилган хорижий капиталдан бундай туловлар микдоридан куп булса, унда соф даромад ижобий булади.(+7)


Пул утказишлар шу мамлакатларнинг хорижда яшаётган фукароларига туланидаган нафакаларни, муxожирларнинг хориждаги уз кариндошларига пул утказишлари, турли куринишдаги xукумат ёрдамларини уз ичига олади.
Жадвалдан куриниб турибдики, хорижга жунатилаётган пул утказишлар микдори олинаётганга нисбатан юкори, яъни операциялар мамлакатдаги хорижий валюта заxираларини камайтиради. (-7).
Жорий xисоблар буйича барча операциялар йигиндиси жорий операциялар тулов балансини ташкил этади. Бизнинг мисолда у салбий (-82), бу эса шуни англатадики, мамлакатда импорт операциялари натижасида хорижий валютага булган талаб унинг экспорт операциялари таъминлайдиган таклифдан ортик булди. Ёки бошкача айтганда ушбу xолда мамалакат жорий операциялар буйича такчилликга эга. Уни коплаш учун мамлакат ёки карз олади (узок ва киска муддатли, ) ё уз кучмас мулкини (ер, бино ва молиявий активларини ( акция ва облигациялар) сотади.
Бирок мамлакат жорий тулов балансининг ижобий колдигига эга булиши мумкин. Агар унинг экспорт операциялари импорт операцяиларидан ортик булса, шундай xол юз беради. Бунда мамлакатда чет элда кучмас мулкни сотиб олиш ёки бошка мамлакатларга карзга беришга йуналтирилиши мумкин булган хорижий валюта ортикчалиги юзага келади. Инвестициялаш ва кредитлаш билан боглик операциялар тулов балансининг кейинги булимида, яъни капиталлар xаракати xисобида акс эттирилади. Бу ерда моддий ва молиявий активларни (корхоналар, ер, уйлар, кимматбаxо когозлар, акциялар, хазина мажбуриятлари ва бошкалар) олиш-сотиш билан боглик капиталлар окимини акс эттиради. Агар бу активлар сотилса ёки экспорт килинса, унда бу хорижий валютани мамлакатга келишини, тушумини купайтиради (+90). Бирок капитални олиб келиш билан бир вактда уни олиб чикиш билан боглик операциялар xам амалга оширилади. Бунда мамлакатнинг тадбиркорлари хориждан акциялар сотиб олади, хорижликларга кредитлар беради ва шу асосда улар хорижий валюта заxараларини сарфлайди. Бу операциялар дебит куринишида акс эттирилади (37). Капитал xаракати балансининг колдиги - бу уни олиб келиш ва олиб чикиш уртасидаги фаркдир (+53).
Аввал айтиб утилганидек, жорий операциялар буйича баланс ва капитал xаракати баланси узаро чамбарчас богланган. Бизнинг мисолда биринчисининг такчиллиги (-82) капиталнинг соф окиб келиши xисобига (+53) молиялаштирилади ва аксинча, агар жорий операциялар буйича активга эга булса у xолда бир вактда капиталлар баланси буйича капиталларнинг соф келиб чикиши амалга оширилган булади.
Шундай килиб баланснинг бу икки булими бир-бирини тенглаштириб боради ва аслида xам бир-бирига тенг булиши керак. Бирок амалда доимо такчиллик ёки ортикчалик юзага келади. Шунинг учун турли мамлакатларнинг Марказий банклари расмий резервлар деб аталувчи хоражий валюта заxираларига эга. Бу резервлар жорий операциялар буйича баланс ва капитал баланси номутаносиблигини бартараф этишда кулланилади. Бизнинг мисолда бу номутаносиблик ёки колдик (-29)ни ташкил этади ва расмий резервлардан тушумлар xисобига тартибга солинди. Резервлардан тушумлар кредит (+) устунида акс эттирилган, чунки мамлакатда хорижий валюта таклифини купайтириш бошка xар кандай
экспорт операциясига хосдир. Натижада тулов балансининг колдиги умуман “о”га келтирилган.


    1. Download 0,65 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish