Ресурслар, маxсулотлар, даромадлар ва харажатларнинг доиравий айланиши.
Xар кандай иктисодий тизимда: режали ёки аралаш товар ва хизматлар такрор ишлаб чикариш умумий жараёнини иктисодий ресурслар, товар ва хизматлар xамда даромадларнинг доиравий айланиш куринишида тасаввур килиш мумкин. Асосан хусусий мулкка таянган иктисодий тизимларда бундай доиравий айланиш корхоналар ва уй хужалиги уртасида амалга оширилади.
Куйидаги чизмадан куриниб турибдики, уй хужаликлари ишлаб чикариш учун зарур булган барча иктисодий ресурсларни ресурслар бозорига етказиб берадилар, корхоналар эса бу ресурсларни сотиб турли хил маxсулотларга, хизматларга айлантирадилар, уз навбатида уларни тайёр маxсулотлар ва хизматлар бозорига етказиб бералади. Айни пайтда ресурслар, товарлар ва хизматлар xаракати билан ёнма-ён даромадларнинг xам доиравий айланиши амалга оширилади. Яъни уй хужаликлари узлари етказиб берган иктисодий ресурслари эвазига даромад олади xамда уларни товарлар ва хизматлар истеъмол килиш учун сарфлайди, ёки аксинча корхоналар ресурслар учун сарф харажатлар килади xамда тайёр маxсулотларни сотиш эвазига даромад олади. Бу
Ресурсларга Пуллик
даромадлар (иш xаки,
харажатлар. рента, фоиз,
фойда)
Ресурслар
Ресурслар бозори
Ер, мехнат, капитал
Товар ва
Товар ва хизматлар
Товар ва хизматлар
Даромадлар
Истеъмол харажатлари
хизматлар бозори
ерда барча ишлаб чикариш ва айирбошлаш жараёнлари факат бозор оркали бошкарилади, бошкача айтганда ресурслар товарлар ва хизматлар бозоридаги шаклланган талаб xамда таклиф ёрдамида бошкарилади.
Иктисодиётда факат баxо ёки факат давлат режаси ижтимоий ишлаб чикариш жараёнларининг бир текис кечишини таъминлашга кодир эмас. Бозор тизимида доима кайтарилиб туриладиган иктисодий инкирозлар ва режали тизимнинг емирилиши буни яккол номоён этди. Шу билан бирга тартибга солишнинг бозор ва режа механизмларидан кушиб фойдаланишга асосланган аралаш иктисодий тизимнинг xаётийлигини жаxон амалиёти тасдиклади.
2 14 5 1
16 13
Корхоналар
Давлат
Уй хужалиги
12 15 6 7
Товар ва хизматлар бозори
3 4
10 9
Ер, меxнат, капитал. 9. Истеъмол харажатлари.
Ресурслар. 10. сотишдан тушган
даромад.
Товар ва хизматлар. 11.Ресурс
харажатлари.
Товар ва хизматлар. 12. Соликлар.
Ресурслар. 13. Соликлар.
Товар ва хизматлар. 14. Харажатлар.
Товар ва хизматлар. 15. Харажатлар.
Пуллик даромад (и/x, рента, фоиз, фойда) 16. Харажтлар. Юкоридаги чизмадан куриниб турибдики ресурслар, товарлар ва даромадларнинг узлуксиз xаракати xам бозор оркали xам давлат аралашуви билан таъминланган. Бунда xукумат ишлаб чикарувчилар ва истеъмолчиларни xаракатини бевосита бошкармайди, балки ресурслар ва товарлар бозорларида узининг катнашуви билан уларнинг иктисодий фаолиятига кулай шароитлар яратади.
Do'stlaringiz bilan baham: |