Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi

Uchinchi  davr  –  jismoniy  tarbiya  haqidagi  nazariy  bilimlarni  intensiz  to’planishi,  uygonish 
davridan  XIX  asrning  oxirigacha  bo’lgan  davrni  o’z  ichiga  oladi.  Inson  tarbiyasi,  uni  o’qitish, 
davolash  haqidagi  fanning  rivojlanishi  filosoflar,  pedagog  va  vrachlarning  jismoniy  tarbiya 
muammo-lariga  e’tibor  qila  boshlashlari  davri,  jismoniy  tarbiyaning  mohiyati  haqidagi  falsafiy, 
pedagogik va tibbiy ma’lumot-larning, bilimlarining vujudga kela boshlagan davri. Bu ma’lumotlar 
hali  turlicha,  chunki,  ko’pincha  o’sha  davrda  musta-qilroq  sanalgan  filosofiya,  pedagogika, 
meditsina  fanlari  tarkibida  voyaga  etar  edi.  Yo’l-yo’lakay,  ammo  zarur  bo’lgan  darajada  bunday 
ilmiy fanlarning vakillari ko’pincha o’z muammolarini jismoniy tarbining rolini hisobga olmay hal 
qilish  mumkin  emasligini  tushuna  boshladilar.  Yangilanish  davridayoq  pedagog-gumanistlar  va 
hayoliy  sotsialistlar  jismo-niy  tarbiyada  bir  butun  tarbiyaning  majburiy  qismlardan  biri  deb  qaray 
boshladilar. 
Jumladan,  shvetsariyalik  demokrat  pedagog  I.G.Pestalotsii  tomonidan  (1746-1827)  bolalar 
harakat qobiliyatini rivojlan-tirish uchun tuzilgan jismoniy mashqlar tizimida bo’ginlar (sustavnaya) 
gimnastika umumiy pedagogika nazariyasi ichida alohida o’rinni egallaydi. XVIII asrda anatomlar 
tomonidan  jismoniy  mashqlar  «biomexanika»si  bo’yicha  izlanishlar  olib  borildi,  19  asrda  esa 
jismoniy tarbiya haqida ilmiy- nazariy ishlar vujudga keldi.  
Jamiyat hayotida jismoniy tarbiyaning roli tarbiyaning sinfiy xarakterga ega ekanligi ilmiy 
asoslandi.  Tarbiyaning  mazmuni  ochildi  va  unda  jismoniy  tarbiyaning  o’rni  hamda  shaxsni  har 
tomonlama rivojlantirish yo’llari aniqlandi. 

---

 
 
 
63 
 
Aynan  shu  davrda  jismoniy  tarbiya  nazariyasiga  asos  solindi  deb  hisobga  olinib,  shu  soha 
bo’yicha ilmiy farazlar va bilimlar to’planishi orqali mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi.