Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

2.Shakllantirishni uch bosqichi haqida ma'lumotlarga ega qilish. 
 
O’rgatish jarayonining umumiy yo’nalishi mashq texnikasi negizini va uning variantlarini 
(mashq negizi puxta egallangandan keyin) mustahkam o’zlashtirishdan iboratdir. O’rgatish jismoniy 
sifatlarning, avvalo, chaqqonlikning rivojlanib borishi bilan bir vaqtda davom etadi. 
Harakatli mashqlarga o’rgatishning uzoq davom etishi va qiyinligi ko’p jihatdan mashq 
tuzilishining qay darajada murakkabligiga bog’liqdir. Mashq tuzilishining murakkabligi, o’z 
navbatida, uni tashkil etuvchi harakatlarning miqdoriga, ularning masofa hamda vaqt jihatidan aniq 
bajarilishiga, mushaklarning zo’r berib aniq harakat qilishiga, shuningdek, ularning o’zaro aloqada 
bo’lishiga va harakat aktining umumiy ritmiga ham bog’liq bo’ladi.
O’rgatish vaqtida murakkab harakat aktlari – tayyorgarlik, asosiy va yakunlovchi fazalar 
o’rtasidagi o’zaro aloqalarning xususiyatlari ham hisobga olinadi. Bo’lib yuborish uslubidan 
foydalanish harakatni o’rganishning izchilligini belgilash uchun, shuningdek, tayyorgarlik 
mashqlarini tanlash uchun muhimdir. O’rganishni ba’zi hollarda, asosiy fazadan – harakat 
faoliyatining asosiy mexanizmidan boshlash mumkin (masalan, granata uloqtirishdan, yugurib 

---

33 
kelib sakrashdan va b.). Boshqa hollarda, asosiy fazani bajarish tayyorgarlik fazasiga, ayniqsa, 
kuchli bog’liq bo’lganda, birinchi navbatda, tayyorgarlik fazasini o’zlashtirish maqsadga 
muvofiqdir (masalan, qo’shpoyada siltanib orqaga ko’tarilishdan avval gavdani qo’l barmoqlari 
tomon siltab tortish); ba’zida shikastlanishning oldini olish maqsadida avval yakunlovchi fazani 
o’rganish ma’quldir (masalan, sakrashda to’g’ri tushish). 
Ayrim harakat faoliyatiga o’rgatish jarayoni quyidagi bosqichlardan iboratdir: 
1. Dastlabki o’rgatish
. Bu o’rgatish jarayonida harakatning asosiy variantini umumiy tarzda 
bajarish malakasi tarkib topadi.