Jismoniy tarbiya

Vitaminlar
XIX  asrning  boshlarida  rus  olimi  N.I.Lunin  sichqon  va 
kalamushlarni  ikki  guruhga  ajratib,  birinchi  guruhdagilarni  sun’iy, 
ikkinchisini  tabiiy  ozuqalardan  tayyorlangan  taomlar  bilan  boqqan.

---

Natijada  birinchi  guruhdagi  sichqonlar  kasallikka  chalinib  o ‘la 
boshlagan,  ularni  kasallikka  chalinganlariga  tab iiy   ozuqalar  y a’ni  tabiiv 
sut berganda  sog‘ayib ketgan. N.Lunin o‘z tajribasida ozuqalar tarkibida 
qandaydir modda borki,  ular organizm tirikligini  saqlashini isbot qilgan.
1911-1912  yillarda  polyak  olimi  K azim ir  Funk  sholi  poxolida 
organizm  uchun  katta  foydali  modda  borligini  aniqlab,  bu  qo‘shimcha 
organik  moddaga  v i t a m i n   deb  nom  bergan.  Vitam in  so ‘zi  lot к' 
tilidan  olingan  bo‘lib,  “vita”-hayot,  “amin”-  hayot  uchun  zarur  degan 
m a’noni bildiradi.
Keyingi  tadqiqodlar  shuni  ko‘rsatdiki,  vitaminni  organizmda 
yetishmasligidan  nafaqat  teri  kasalligi,  balki  singa,  pellagra,  raxii, 
kasalliklari  hamda  ko‘rish  qobiliyatini  yo‘qotish,  qon  ivishini  buzilishi 
va boshqa kasalliklarga olib kelar ekan.
Organizmda 
vitaminlarni 
yetishmasligi 
natijasida 
paydo 
bo‘ladigan  kasalliklar  A V I T A M I N O Z   deyiladi.  Avitaminozni 
oldini  olish  uchun  bir  kunda  bir  milligramm,  hatto  o ‘n  yuzdan  bir  qisrn 
milligramm vitamin kifoya qiladi.
Ilmiy  izlanishlar  natijasida  bugungi  kunda  20  dan  ortiq 
vitaminlaming  turlari  aniqlangan.  Vitam inlar  suvda  yoki  yog‘da 
eriydigan ikki guruhga bo‘linadi.
Yog‘da  eriydigan vitaminlar  A,  D,  Y e  va  K,  suvda  eriydiganlar
V  guruhi  va  S  vitamini.  Hayotda  ko‘p  uchraydigan  vitaminlar:  A,  V,  S, 
D,  Ye, K,  R, RR, N  va boshqalar.
A Vitamini
A  vitaminini  o ‘sish  vitamini  ham   deyiladi.  A  vitamini 
oksidlanish-tiklanish jarayoni,  moddalar alm ashinuvi  (xolestirin)  buyrak 
usti va jinsiy bezlarni sintezida ishtirok etadi.
A  vitaminoz 
organizmni  yuqumli 
kasalliklarga 
b o ‘lgan 
qarshiligi (immunitet) ni susaytiradi.
Normal  hayot  kechirishda  bir  kunda  3-5  mg,  bolalar  va 
homiladorlar uchun biroz k o ‘proq A vitamini zarur.
Hayvonlar yog‘i  tarkibida,  yog‘  bor  m oddalar  baliq  y og ‘i,  sariq 
yog‘,  tuxumni  sarig‘i,  sut  A   vitaminiga  boy  b o ‘ladi.  A  vitaminni 
ortiqchasi  jigar  va  buyrakda  (depodp)  saqlanadilar.  M eva  va  poliz 
o‘simliklari  o ‘rik,  sabzi,  pomidor  va  qizil  garim dorida  ko‘p  miqdorda 
b oiad i.

---