Jismoniy tarbiya

Sinov savollari
1.  Odam organizmi nima uchun yagona biologik tizim  deyiladi?
2.  Organizmda  issiqlik qayerda hosil  b o ‘ladi?
3.  Asosiy moddalar almashinuvi qanday kechadi?
4.  Mushaklar fiziologiyasi deganda nim ani  tushunasiz?
5.  Mushaklarda  energiya  almashinuvi  (aerob,  anaerob,  rejim lar) 
haqida nimalarni  bilasiz?
6.  Ish bajarganda organizmda qanday o'zg arish lar sodir bo'ladi?
7.  Qon,  qon tarkibi, yurak to‘g‘risida nim alar bilasiz?
8.  Qon shakllariga nimalar kiradi?
9.  Qon aylanish tarmoqlarini  bilasizmi?
10.  Oliy asab tarmoqlari to‘g‘risida tushuncha bering.
11.  Harakat-tayanch apparatlariga nim alar kiradi?
12.  Paylar va ularning vazifasi nimalardan iborat?
13. Nafas olish organlari xususida m a’lum ot bering.
14.  Ovqat hazm qilish organlari haqida nim alarni bilasiz ?

---

B u gungi  kunda  oliy  ta ’lim  muassasalari  oldida  o ‘quv tarbiyaviy 
ja ra y o n n i 
shakllantirib,  yangi  pedagogika  texnologiyasi  qoMlash 
n atijasid a  yuqori  saviyali  barkam ol  mutaxassislarni  tarbiyalash,  ular 
k elajakda,  ilmiy  izlanishda  yoki  amaliyotda  olgan  bilim  va  malakasini 
q o 'lla y   bilish in i  ta ’minlashni  vazifa  qilib  qo‘yilgan.  Biroq  kasbiy  bilim 
va  m alak a d an   to ‘liq  foydalanish  uchun  yosh  mutaxassislar  sog'lik  va 
yuqori  d arajali  ishlash  qobiliyatini  maxsus  tashkilashtirilgan,  doimiy 
jism o n iy  tarb iy a hamda sport m ashg‘ulotlarida  egallashlari mumkin.
SogMiqni  saqlashning  asosiy  tadbiri  bu  badan  tarbiyadir. 
S o g ‘lom   turm ush  tarzi  (STT)  va  sogMiqni  saqlashda  Abu  Ali  ibn  Sino 
asosan y etti narsaga e’tiborni kuchaytirish zarurligini uqtirib o‘tadi; 
m ijozni  m o‘4adil  qilish, 
yeyiladigan va ichiladigan ovqatlarni tanlash, 
gavdani  chiqindidan tozalash, 
t o ‘g ‘ri tuzilishni  saqlash,
‘b u ru n  orqali olinadigan havoni yetarli  va yaxshi  olish, 
kiyim ga  e’tibor berish,
jism o n iy  va ruhiy harakatlarni  tartibga solish (shu harakat 
ju m la sig a uyqu va tetiklik ham  kiradi).
M ijo z  elem entlarning  eng  mayda  boMaklaridagi  qarama-qarshi 
k u ch larn in g   bir-biriga  ta ’siri  m a ’lum  bir  chegaraga  yetganda  paydo 
b o ‘lgan kayfiyatdir.
Y uqorida  aytib  o ‘tilgan  elementlarning  dastlabkilari  to ‘rtga 
boMinadi:  issiqlik,  sovuqlik,  hoMlik  quruqlik.  Umuman  olganda,  mijoz 
ikki  x il  b o ‘ladi.  Birinchisi:  haqiqiy  motadil  mijoz  (shartsiz  refleks), 
bunda  m ijo z  egasidagi  qaram a-qarshi  kayfiyatlarning  miqdorlari  teng 
boMadi.  Ikkinchisida  (shartli  refleks)  qarama-qarshi  kayfiyatlar  orasida 
m ijoz  m utlaqo  o ‘rtada  boMmay,  ikki  tomonning  biriga,  y a’ni  sovuqlik 
yoki  issiqlikka,  hoMlik,  quruqlikka,  yoki  har  ikkalasiga  moyilroq 
boMadi.
O lim larning 
odam  
um rini  uzaytirish, 
kasallikka 
duchor 
boM ishining oldini olish va  sogMomlashtir uchun olib borgan izlanishlari 
yuqorida  aytilgan  elem entlardan  foydalanish  yaxshi  natija  bergan  edi. 
A fsuski,  odam lar  asta-sekin  m ijoz  va  boshqa  tushunchalarni  unuta 
boshladilar.

---

M amlakatimizda erkaklarning o‘rtacha umri 75  yosh,  ayollarniki 
esa  77  yoshga  tushib  ketgan  bir  vaqtda,  bu  k o ‘rsatkich  AQShda  83-87 
yoshni,  Yaponiyada  esa  85  va  89  yoshni  tashkil  etadi.  Erkaklarning 
barvaqt  hayotdan  ko‘z  yumishlariga  asosiy  sabab,  keyingi  paytda  ular 
orasida yurak qon tomiri kasalligining nisbatan ko‘payganligidir.
Aholi  o ‘rtasida  tushuntirish  ishlarining  yuqori  saviyada  olib 
borilishi,  STTga  e’tiborni  kuchaytirish,  jismoniy  tarbiya  va  sport  bilan 
muntazam  shug‘ullanish  iqtisodiy  rivojlangan  m am lakatlarda  yurak 
xastaliklari  bilan  og‘rish  ko‘rsatkichini ancha  pasaytirdi.  Am erika  olimi 
K.Kuper  tomonidan  ishlab  chiqilgan  jismoniy  m ashqlar  to ‘p la m i- 
aerobika  va  sheyping  ko ‘p  mamlakatlarda  katta  m uvaffaqiyat  bilan 
qo‘llanib,  ko‘pgina  odamlarning  sog‘ligini  mustahkam ladi  va  yurak 
xastaliklari  kasalliklarining  oldini  olishda  samarali  vosita  bo‘lib  xizm at 
qilyapti.
Inson  ham  aqlan,  ham jismonan  baquvvat,  chiniqqan  bo‘lm og£i
lozim.